Stan odchodów jest najlepszym źródłem informacji o zdrowiu ptaka. Zmiany odchodów są najwcześniejszym objawem choroby, podjęcie leczenia w takim wczesnym stadium rokuje duże szanse wyleczenia ptaka. Jeśli zaniedbamy codzienne sprawdzanie odchodów, a lekarza szukać będziemy dopiero jak ptak straci apetyt i siły, możemy nie zdążyć. W naturze ptak aby przeżyć musi być zdrowy, dlatego jak najdłużej nie może okazywać symptomów choroby i właśnie dlatego tak trudno jest wyleczyć ptaka, który wyraźnie jest chory.

Powodem do niepokoju są zmiany koloru, konsystencji i częstotliwości wydalania odchodów. Wygląd odchodów może różnić się w zależności od gatunku ptaka, jego wieku, pory dnia, diety (zarówno tego co papuga je, jak i ile je), dostępności wody. Ponadto odchody mogą się zmieniać w wyniku procesu rozrodczego, zażywanych leków, a także chorób nerek, wątroby oraz infekcji pasożytniczych, bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych.

NORMALNE ODCHODY

Odchody zdrowego ptaka składają się z trzech komponentów: białego, skrystalizowanego, mazistego moczu  (urates), nie skrystalizowanego, wodnistego moczu (urine) i kału. Ptak nie wydala osobno moczu ponieważ to zwiększyłoby jego ciężar. Biały, mazisty mocz ma postać zawiesiny w moczu przezroczystym, wodnistym lub "owija" się dookoła kału. Kał ptaka ma kolor ciemnozielony do czarniawego lub brązowy i postać zwiniętego robaczka, może być pokawałkowany.

Normalne, świeże odchody ptaka są w zasadzie bezwonne. Zdecydowany zapach może wystąpić u papug, które żywią się białkiem zwierzęcym. U ptaków na diecie bogatej w tłuszcze zwierzęce (kości, szpik kostny) odchody mogą mieć zapach zjełczałego tłuszczu, który utrzymuje się długo po zmianie diety.

KAŁ

KOLOR

Normalny kał ptaka, który żywi się w przeważającej mierze ziarnem, jest ciemnozielony lub czarno-zielony, a ptaka, który je granulat - brązowy lub brązowawy.

Na kolor kału wpływ ma pokarm spożyty przez ptaka: m. in. czerwone granulki, czerwone jagody, granaty, buraki dają czerwone zabarwienie kału (nie mają wpływu na kolor moczu). Ziarno i warzywa dają zielony kolor (nie ma wpływu na kolor moczu). Czarne jagody dają czarny kolor odchodów. Po spożyciu pokarmu "kolorującego" kał, kolor będzie utrzymywał się do ok. 12 godzin.

zmiana koloru na czerwony lub czarny

Zmiany te są szczególnie niebezpieczne, mogą one być bowiem wynikiem krwotoku wewnętrznego. Kolor czarny świadczy o krwotoku z wyższych odcinków przewodu pokarmowego, a czerwony z niższych. Czerwone "dodatki" w odchodach mogą świadczyć także o zranieniu okolic kloaki. Krew może pochodzić także np. z jajowodów czy nerek oraz być objawem nowotworów. Krew w odchodach może świadczyć także o zatruciu metalami ciężkimi, zwłaszcza ołowiem.

Należy natychmiast udać się do lekarza! Dopóki ptak jest w ogólnej dobrej kondycji to są szanse na wyleczenie. Jeśli zaczekamy będzie za późno!

Po jakimś czasie od podania papudze węgla pojawiają się całkiem czarne odchody.

Czerwone odchody są charakterystyczne dla zatrucia metalami ciężkimi, szczególnie ołowiem.

inne zmiany koloru

Jasnozielony kolor świadczy o hemolizie lub uszkodzeniach wątroby i jest często obserwowany w zatruciach, infekcjach bakteryjnych czy wirusowych. O uszkodzeniu wątroby lub trzustki świadczy żółty kolor. Zabarwienie na kolor gliny może świadczyć o złym trawieniu lub absorpcji. Gipsowobiałe odchody świadczą o uszkodzeniu trzustki i wątroby. Szare, wodniste odchody występują przy chlamydiozie.

CZĘSTOTLIWOŚĆ

Im mniejsza papuga tym częściej będzie wydalała odchody. Dorosła papużka falista wydala odchody w liczbie od 25 do 50 dziennie, a np. ara ararauna od 8 do 15.

Zmniejszenie częstotliwości wydalania odchodów może świadczyć o zmniejszeniu ilości spożywanego pokarmu, skróceniu czasu w jakim pokarm przebywa układ jelitowo-żoładkowy albo o zatwardzeniu.

WIELKOŚĆ

Suche i małe odchody mogą świadczyć o niedostatku pożywienia lub trudnościach z połykaniem (np. zranienia języka). Mogą być także objawem niedrożności jelit.

Bardzo wyschnięte odchody świadczą o odwodnieniu.

Duże odchody mogą świadczyć m. in. o problemach z absorpcją (np. w chorobach układu pokarmowego, zapaleniu trzustki, zapaleniu otrzewnej lub pasożytach), cukrzycy i nowotworach nerek. Dla papug trzymanych w domach wydalanie dużych pierwszych w danym dniu kupek jest normalne. Także takie duże odchody są normalne dla samiczek znoszących i wysiadujących jajka (w tym przypadku odchody mogą także śmierdzieć).

KONSYSTENCJA

Podstawową sprawą jest rozróżnianie wodnistych odchodów od biegunki (najczęściej właśnie wodniste odchody są przez właścicieli papug opisywane jako biegunka).

Dla lor i lorys, które są prawidłowo żywione, luźne odchody są naturalne.

wodniste odchody

Do czynienia z wodnistymi odchodami mamy wtedy, kiedy kał jest uformowany, ale ptak wydala znacznie więcej "moczu".

Zdjęcie: Joanna Karocka

Wodniste odchody zwane są też wielomoczem i mogą być objawem m. in. cukrzycy, chorób nerek i zatruć; mogą być także skutkiem ubocznym podawania niektórych leków (np. sterydów, zwanych najczęściej przez lekarzy "środkiem na wzmocnienie"). Może też występować u znoszących jajka samiczek oraz ptaków, które w nocy wstrzymują wydalanie odchodów (pierwsza kupka w ciągu dnia).

Sam "mocz", w ogóle nie ma kału.
Zdjęcie: Joanna Karocka

biegunka

Biegunka to papkowaty kał, nie uformowany w "robaczka", z domieszką śluzu, który po wyschnięciu staje się zielonkawobiały. Ptak często ma dodatkowo pobrudzoną okolicę kloaki. Przy biegunce właściwie powinno się pójść do lekarza, lżejsze można próbować leczyć samemu naparem z rumianku (rozcieńczony i niesłodzony).

Prawdziwa biegunka jest u ptaków znacznie rzadsza niż wodniste odchody. Często w przypadku biegunki można spotkać w odchodach pęcherzyki powietrza. Biegunka sama z siebie nie jest chorobą, jest jedynie objawem, że coś jest nie w porządku z  układem pokarmowym. Biegunka może być objawem inwazji pasożytów oraz infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych; występuje także przy zatruciach (pokarmem toksycznym, ale także nieświeżym). Biegunkę może spowodować także podawanie antybiotyków. Często biegunka spowodowana jest dodatkiem do codziennej diety nowego pożywienia lub zmiany diety.

Zarówno biegunka jak i wodniste odchody mogą być wynikiem stresu. Często takie odchody utrzymują się jakiś czas po kupnie papugi. Jeśli wieziemy papugę do lekarza to lepiej zebrać jakieś kupki z domu, bowiem u lekarza papuga w związku ze stresem może robić inne kupki niż normalnie w domu.

niestrawiony pokarm

U zdrowego ptaka odchody są gładkie i nie występują w nich resztki niestrawionego pokarmu. Jeśli zauważymy jedno czy dwa ziarenka raz na jakiś czas to nie ma się czym przejmować, ale jeśli będzie się to powtarzało, a na dodatek ziarna w odchodach będzie więcej to konieczna będzie wizyta u lekarza. Powodem mogą być pasożyty (najczęściej wiciowce) czy problemy z trawieniem, ale może też być to poważniejszy problem.

zdjęcie: Joanna Karocka

krew w odchodach

zdjęcie: Joanna Karocka

Na tym zdjęciu widać trochę wodniste odchody z dodatkiem krwi. Jest to krew pochodząca z dolnych odcinków przewodu pokarmowego. Łuski ziaren nie były w odchodach, zwiał je wiatr. Są to odchody gołębia.

MOCZ

Mocz ptaka składa się z białego do lekko żółtawego, krystalicznego kwasu moczowego (urates) oraz z przezroczystego moczu wodnistego (urine).

Ptak może wydalać sam wodnisty mocz w przypadku nadmiernego spożycia wody, zjedzenia dużej ilości wodnistych owoców oraz w momencie zdenerwowania.

Zmiany koloru

Zielone lub żółte zabarwienie urates świadczy o chorobach wątroby lub hemolizie. Żółte zabarwienie może także spowodować spożycie większej ilości żółto zabarwionych warzyw w połączeniu z podawaniem pozajelitowym witaminy B. Brązowe, czekoladowe urates może świadczyć o zatrucie ołowiem, natomiast czerwone urates lub urine - wewnętrzne krwawienia

Normalne sytuacje powodujące inne niż zwykle odchody:

• u samiczek okres znoszenia jajek (wielomocz);
• młode ptaki karmione ręcznie (czerwonawo-brązowe urates - były opisywane u wyglądających na zdrowe piskląt ręcznie karmionych; zwłaszcza u piskląt trzymanych w wysokiej temperaturze może wystąpić wielomocz);
• pierwsze ranne odchody (zwłaszcza jeśli ptak wstrzymuje wydalanie w nocy);
• stan zdenerwowania i stresu (powoduje wydalanie w dużej ilości urine, nawet bez urates - wielomocz);
• spożywanie "koloryzującego" pokarmu;
• czerwonawo-brązowe urates było też opisywane u ptaków będących na diecie składającej się z dużej ilości białka zwierzęcego.

Jak efektywnie kontrolować odchody ptaka:

• wyłożyć dno klatki czystym białym papierem;
• prowadzić zapiski ilości i wyglądu odchodów oraz pokarmu, który może zabarwiać odchody;
• nie wpadać od razu w panikę.

Główne źródła: Branson Ritchie, Greg J. Harrison, Linda R. Harrison "Avian Medicine: Principles and Application", G. A. Gallerstein "The Complete Bird Owners Handbook", D. Duhr "Notfallhilfe fur Papageien und Sittiche"

Artykuł pochodzi ze stron Cockatiel czyli Nimfa. Jest to nowa wersja, która powstała w 2007 roku.