Kolejny artykuł z cyklu "Papuga to nie ssak", w którym to cyklu przedstawiam to, co u papug (ptaków) jest wyjątkowe i co odróżnia je od ssaków. Trzymając i hodując ptaki trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że są to organizmy zupełnie inne niż ssaki, mają inną anatomię i fizjologię, a co za tym idzie inne wymagania i problemy zdrowotne, inne choroby. Inaczej też należy z nimi postępować.

Artykuł o chorobach piór powinno się czytać razem z artykułem o skórze i problemach związanych ze skórą, często bowiem problemy te łączą się ze sobą. Artykuł o skórze będzie kolejnym artykułem z tego cyklu - już wkrótce.

Obszary na ciele ptaka, w których wyrastają pióra noszą nazwę peryklów. Pióra nie są rozmieszczone na całym ciele równomiernie. Papugi naturalnie mają mniej piór pod skrzydłami i pod dziobem.

Budowa pióra

Pióra zbudowane są z lekkiej substancji rogowej - keratyny. Jest to włókniste białko występujące w tworach rogowych wielu zwierząt i człowieka. Buduje ono: włosy, kopyta, rogi, pazury, paznokcie; u ptaków pióra i rogową pochwę dzioba.

Pióro składa się z kilku części. Przez całą długość biegnie oś pióra (1a i 1b), część w skórze nazywa się dudką (1a), pozostała część - stosiną (1b). Dudka ma kształt cylindryczny i jest wypełniona tzw. duszą, czyli rogowymi pozostałościami brodawki pióra, na jej końcu, osadzonym w skórze, znajduje się niewielkie zagłębienie, tzw. pępek pióra (3). Stosina ma przekrój prawie kwadratowy, z zagłębieniem biegnącym wzdłuż brzusznej strony pióra. Wypełniona jest białym rdzeniem pióra z licznymi przestworami powietrznymi. Na boki odchodzi od niej chorągiewka pióra (2).

Chorągiewka (2) zbudowana jest z licznych, dość długich blaszek rogowych, zwanych promieniami lub gałęziami (4a). Na każdym promieniu osadzone są dwa rzędy promyków (4b), które opatrzone są haczykami (4c). Haczyki te sczepiają się z promykami sąsiedniego promienia, tworząc zwartą powierzchnię pióra (4).

Chorągiewka w dużym powiększeniu. Widoczne są promienie i promyki.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Typy piór

Pióra konturowe - pióra okrywowe.  Pióra okrywowe mają tępe zakończenie (lotki i w większości sterówki są ostro zakończone) i zachodzą na siebie dachówkowato, nadaje to ciału ptaka opływowy kształt. U nasady promyki nie mają haczyków, tworzą więc puchową warstwę izolacyjną przy ciele ptaka.

Pióra konturowe papug różnych gatunków.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Lotki i sterówki - lotki to pióra na skrzydłach są one konieczne do lotu. Sterówki, pióra na ogonie, służą do sterowania, są też pomocne przy hamowaniu. Umocowane są one na pygostylu - niewielkiej kości powstałej w wyniku zrośnięcia się końcowych kręgów ogonowych.

Sterówki żako, lorysy górskiej, nimfy (pióro jest nienaturalnie wygięte). Sterówki nimfy i lorysy są ostro zakończone - gatunki te mają długie ogony. Sterówka żako jest tępo zakończona - gatunek ten ma krótki ogon. Sterówki są symetryczne.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Lotki żako i nimfy. Lotki są asymetryczne.
(zdjecie: Joanna Karocka)

Pióra puchowe znajdują się pod piórami okrywowymi, dzięki nim tuż przy skórze znajduje się warstwa izolacyjna, konieczna do zachowania stałej temperatury. Pióra puchowe posiadają wiotkie, nie połączone ze sobą promienie, mają one skróconą stosinę, tak, że promienie wyrastają wprost z dutki.

Powiększenie
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Funkcje piór

Pióra są unikalne dla ptaków. Są izolacją cieplną i warstwą wodoodporną, stanowią kamuflaż, są również ozdobą. U niektórych gatunków ptaków pióra samców i samic są takie same (ptaki takie nazywa się monomorficznymi tj. ptakami u których nie można rozpoznać płci po wyglądzie zewnętrznym), inne ptaki są dymorficzne, co oznacza, że samiec i samica mają inny wygląd. Szczególnym przypadkiem jest całkowita odmienność u lory wielkiej - samica jest czerwona, a samiec zielony - odmienność ta jest tak wielka, że początkowo opisano je jako dwa odrębne gatunki. Czasem płeć można rozpoznać po np. kolorze dzioba, oczu, mimo, ze ptaki mają takie same kolory piór. Bardzo często kolory upierzenia maskują ptaka przed wzrokiem drapieżników.

Pierzenie

Pierzenie jest to okresowe wymienianie zużytych piór. Generalnie wszystkie papugi wymieniają każde pióro raz na rok lub dwa lata. Pierzenie trwa na ogół cały rok, z okresowymi nasileniami. Na termin pierzenia wpływa przede wszystkim temperatura i wilgotność. Wiele papug w mieszkaniach pierzy się w momencie kiedy zaczynają grzać kaloryfery. W naturze pierzenie ma ścisły związek z okresem lęgowym.

W wielu miejscach można znaleźć opinie, że w czasie pierzenia ptaki gorzej się czuja, są senniejsze, mało ruchliwe. Wydaje mi się, że jednak zdrowy ptak przechodzi pierzenie w sposób niezauważalny. Jeśli papuga wyraźnie gorzej się czuje w czasie pierzenia, to według mnie jest to spowodowane jakąś przewlekłą chorobą. Zmiana piór jest dużym wydatkiem energetycznym dla ptaków, radzenie sobie z przewlekłą chorobą także. W czasie pierzenia ptak po prostu nie jest w stanie poradzić sobie zarówno z chorobą jak i wymianą piór.

Nieprawidłowe pierzenie.
(zdjęcie: birds-online.de)

Nowe pióra wyrastają w osłonkach, które w miarę rozwoju pióra otwierają się, papuga też skrusza je dziobem w czasie czyszczenia. Czasem, jak papuga jest samotna, to ma problem z osłonkami piór na głowie. W stadzie piórka na głowie czyści partner. W normalnej sytuacji jednak osłonki powinny pękać, także podczas drapania się papugi po główce. Możemy spróbować sami delikatnie palcami skruszyć takie osłonki. W początkowym okresie rośnięcia pióra dotknięcie osłonki powoduje ból. Potem, od strony końca pióra, osłonka zmienia się i jej dotknięcie, i skruszenie, jest bezbolesne. Jak daleko można skruszyć osłonkę widać po jej kolorze. Nie można dotykać tej części osłonki, która ma żywy, ciemny i błyszczący kolor. U nimfy przy szarych piórkach jest to kolor ciemnoszary, a na żółtych i białych - różowy. Potem kolor zmienia się na białoszary i biały, staje się też wyraźnie matowy.

Nowe pióra w osłonkach.
(zdjęcie: ja_Marusia)

Tutaj wyraźnie widać ciemny kolor wrażliwej na dotyk części rosnącego pióra.
(zdjęcie: ja_Marusia)

Więcej o pierzeniu

Puder

Mówiąc o piórach należy wspomnieć o pudrze, który jest produkowany przez niektóre papugi, przede wszystkim kakadu (w tym nimfy) i żako. Puder wytwarzany jest przez pióra pudrowe. Jego podstawową funkcją jest zapewnienie piórom wodoodporności. Puder widoczny jest na ciemnym dziobie papugi, która się czyści, a także na ubraniu i rękach, którymi dotykało się papugi.

Puder nimfy.
(zdjęcie: ja_Marusia)

Brak pudru jest niepokojąca oznaką. Jednym z pierwszych objawów PBFD u kakadu jest właśnie brak pudru. Innymi przyczynami braku pudru są niedobory, choroby wątroby. U nimf brak pudru może być związany z mutacja genetyczną.

Czyszczenie się

Ptaki codziennie poświęcają trochę czasu na pielęgnację piór. Nie czyszczą piór w ten sposób z brudu, ale układają je, rozprowadzają po nich puder i wydzielinę z gruczołu kuprowego. "Naprawiają" też mechaniczne uszkodzenia piór polegające na rozczepieniu haczyków.

 
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Czyszczenie jest czynnością społeczną. Papugi czyszczą się w tym samym czasie. Wzajemnie też czyszczą sobie pióra zwłaszcza na głowie, gdzie nie są w stanie dosięgnąć dziobem samodzielnie. U niektórych gatunków papugi czyszczą się wzajemnie też w innych miejscach, np. pod skrzydłami.

UWAGA - pióra po wyrośnięciu są "martwe". Nie są możliwe żadne ich zmiany poza mechanicznym zniszczeniem. Jeśli wyrośnięte pióro zmieni kolor, to na pewno jest to zafarbowanie od zewnątrz. Kolorowe owoce i warzywa posiadają barwniki, które mogą zafarbować pióra. Opisywane chorobowe zmiany koloru dotyczą tylko nowo wyrastających piór, tzn. wypada pióro szare, a w jego miejsce rośnie np. czerwone.

Zabarwione na czerwono pióra - po zjadaniu buraków.
(zdjecie: Raffy)

U niektórych gatunków następuje zmiana koloru upierzenia podczas pierwszego pierzenia. Może to być zmiana odcienia na ciemniejszy lub jaśniejszy, a może być całkowita zmiana koloru.

Prążki głodowe

Wyjaśnienia wymaga często używany termin "prążki głodowe" ponieważ nazwa jest myląca. Tego typu zmiany struktury piór mogą mieć przyczynę w nieprawidłowym żywieniu, ale nie muszą. Na pewno też rozwój takich piór nie jest związany z głodzeniem ptaka. Generalnie "prążki głodowe" świadczą o nieprawidłowościach w czasie wyrastania danego pióra. "Prążki głodowe" są to prostopadłe do stosiny pióra kreseczki, które przy patrzeniu na pióro pod światło przeświecają.

"Prążki głodowe"
(zdjęcie z Albumu - zzyx)

Uszkodzenie mechaniczne, jeśli ma przebieg podobny do prążków głodowych, tzn. jest prostopadłe do stosiny, można odróżnić od nich tylko w dużym powiększeniu.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Prążki głodowe powstają jak w danym momencie nie zostają wytworzone promyki pióra. Dlatego zawsze są prostopadłe do stosiny. Spowodowane jest to zaburzeniami na różnym tle. Występują one często u młodych ptaków, zwłaszcza ręcznie karmionych. U piskląt jest ich dużo i na wielu piórach dlatego, że u piskląt wiele piór rośnie równocześnie. U dorosłych ptaków pióra rosną nierównocześnie co powoduje, że na ogól prążki głodowe występują na pojedynczych piórach. Na jednym piórze może występować wiele prążków. Im jest ich więcej, tym gorzej.

więcej o prążkach głodowych

Zmiany w piórach

Przy diagnozowaniu zmian w upierzeniu bardzo ważna dla lekarza jest historia danego ptaka, jego środowisko, dieta. Dlatego zanim udamy się do lekarza z tego typu problemami spiszmy wszystko co wiemy o ptaku. Ułatwi to i przyspieszy prawidłową diagnozę.

Od nieprawidłowych piór trzeba odróżniać pióra zniszczone mechanicznie, często już po wypadnięciu. Z tym, ze często jest tak, że mechanicznemu uszkodzeniu ulega pióro już wcześniej z jakiegoś powodu osłabione.

Pierwotne choroby piór i problemy związane z piórami

Niewłaściwe stosowanie leków (złe leki lub złe dawki).

U ptaków w zasadzie nie stosuje się maści, z jednej strony z powodu innej budowy skóry (o tym będzie więcej w oddzielnym artykule), a z drugiej dlatego, że maść niszczy upierzenie. Niektóre maści, zwłaszcza stosowane dłuższy czas, mogą powodować wypadanie piór.

Wypadanie piór mogą też powodować niektóre środki dezynfekujące.

Niektóre leki stosowane w czasie pierzenia mogą powodować zaburzenia rozwoju piór. W takiej sytuacji podczas następnego pierzenia wyrosną normalne pióra.

Genetyczne zmiany w piórach

Opisywanych jest wiele różnych nienormalnie wykształconych piór. Na ogół są to zmiany spowodowane rozmnażaniem w bliskim pokrewieństwie, zwłaszcza w pewnych liniach hodowlanych. Wszelkie kolorowe mutacje są także zmianami genetycznymi piór, zmianami kolorów. Zmiany mogą jednak dotyczyć także struktury piór. Najbardziej jaskrawym przykładem są papużki faliste tzw. "miotełki do kurzu". Niektóre zmiany genetyczne mogą być podobne do zmian spowodowanych infekcją wirusową.

"Featherduster"
(zdjęcia ze stron birds-online.de)

Genetyczną zmianą jest też łysinka za czubkiem u nimf lutino. W tym miejscu pióra nie rosną.

Niedobory i zła dieta

Problemy z piórami mogą wynikać ze złej diety bezpośrednio (niedobory), a mogą pośrednio, np. poprzez wynikające ze złej diety uszkodzenia wątroby. Inną przyczyną niedoborów mogą być zaburzenia przemiany materii i mające różne podłoża nieprawidłowe wchłanianie substancji odżywczych. Przede wszystkim chodzi o niedobory witamin (biotyny, ale także A, B, E), składników mineralnych (wapnia, cynku i żelaza) oraz niezbędnych aminokwasów.

Sterówka papużki falistej.
Całe pióro jest cieńsze niż powinno być, w dutce jest krew, widoczne są prążki głodowe.
Przyczyny mogą być różne.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Na niedobory narażone są przede wszystkim ptaki, które nie chcą jeść (albo nie dostają) nic poza ziarnem. Z niedoborami aminokwasów należy się liczyć przede wszystkim u ptaków jedzących sam (albo w dużej części) słonecznik. Niektóre niedobory, zwłaszcza witaminy B, mogą być spowodowane pasożytami wewnętrznymi. Niedobory biotyny i kwasu pantotenowego są wzmagane tłustym pokarmem. Do niedoborów może też dojść u samic znoszących chronicznie jajka.

objawy

Ogólnie zły wygląd upierzenia, zaburzenia pigmentacji piór (odbarwienia), tzw. prążki głodowe, niezszczepione promyki piór. Mogą pojawiać się problemy z pierzeniem, a szczególnie wyrastanie nowych piór z opóźnieniem. Często właściciel myśli, że pierzenie przeciąga się i ptak nie może go zakończyć. Pióra mogą też wypadać.

Pióro dystroficzne. Nieprawidłowo wykształcona stosina. Chorągiewka nie jest gładka, promyki nie są sczepione. Prawdopodobnie haczyki nie zostały wykształcone. Przyczyny mogą być różne.
(zdjęcie z Albumu - paloma)

Przy niedoborach lizyny opisywane są zmiany koloru piór z zielonych na żółte i szarych na czerwone (podobnie może być przy niedoborach cynku). Niedobory witaminy A są szczególnie często opisywane u żako i mogą powodować wypadanie piór. Przy brakach witaminy B może dochodzić do niepękania osłonek nowych piór. Niedobory selenu mogą prowadzić do wypadania piór.

Najczęstsze zmiany w piórach spowodowane niedoborami (wg Kaleta E. F.(red.) "Kompendium der Zirvogelkrankheiten"):

U wielu ptaków dochodzi do zmian koloru piór w wyniku niedoboru odpowiedniego barwnika w pożywieniu. U papug nie ma takich zależności. Kolory piór papug nie pochodzą od barwników w pożywieniu.

Pofalowane na brzegach lotki mogą być oznaką niedoborów niektórych aminokwasów, kąpieli i słońca.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

diagnoza

W takiej sytuacji lekarz stawia diagnozę głównie na podstawie wywiadu i dokładnego przeanalizowania diety. Jeśli dieta jest prawidłowa, to możliwe są zaburzenia wchłaniania.

leczenie

Przede wszystkim należy zmienić dietę. Na początku dobrze jest wspomóc ptaka jakimś specjalistycznym preparatem witaminowo-mineralno-aminokwasowym.

Na górze prawidłowo rozwinięte pióro amazonki, a na dole dystroficzne.
(zdjęcie z Albumu - zzyx)

Mechaniczne zniszczenia

Mechaniczne zniszczenia piór spowodowane są przede wszystkim złymi i źle urządzonymi klatkami. Papuga może też sama sobie uszkadzać pióra gryząc je i za intensywnie się czyszcząc. Może też dochodzić do skubania - patrz artykuł. Inna możliwość to wzajemnie wyrywanie i niszczenie piór przez trzymane razem papugi. Mechanicznemu zniszczeniu mogą tez ulec pióra, które już wypadły.

Wpływ środowiska

Na problemy z piórami, zwłaszcza z pierzeniem, wpływ mają także warunki zewnętrzne, zwłaszcza temperatura i wilgotność. Wypadanie piór i zły stan piór może też być spowodowany brakiem kąpieli, brakiem dostępu do światła słonecznego. Pamiętajmy, że wiele papug pochodzi z wilgotnych lasów deszczowych.

Cysty

Cysty piórowe powstają jeśli pióro nie przebije skóry i rozwija się pod skóra. Przyczyny mogą być różne: infekcje (wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze), zaburzenia przemiany materii, mechaniczne uszkodzenia, a także skłonności genetyczne.

Pod skórą wyrasta guzek na ogół w żółtawym kolorze. Cysty mogą występować pojedynczo, a może ich być więcej. Najbardziej typowymi miejscami są skrzydła i plecy. Cysty pojawiają sie i rosną w czasie pierzenia.

Duża cysta u kanarka - u papugi wygląda to identycznie.
(zdjęcie z książki A. Kruszewicz "Hodowla ptaków ozdobnych")

Cysty trzeba otworzyć. Czasem wystarcza ciepłe okłady z rumianku, a czasem konieczny jest zabieg chirurgiczny.

Grzybice

Pierwotne grzybice skóry i piór są u papug rzadkie. Powodować je mogą różne gatunki grzybów.

Grzybice mogą powodować wypadanie piór i zaburzenia wzrostu nowych piór. Dzieje się tak dlatego, że grzyb atakuje umieszczone w skórze brodawki piór. Grzybice przebiegają z silnym świądem skóry.

Przy chronicznym zatruciu aflatoksynami (toksyny grzyba z rodzaju Aspergillus, które mogą znajdować się w zarażonym pokarmie) może dochodzić do zaburzeń wzrostu zawłaszcza dużych piór i niepękania osłonek.

Choroba mieszków piórowych “polyfolliculitis”

Jest to choroba występująca głównie u papużek falistych, nierozłączek i czasem nimf. Dochodzi do deformacji w obrębie mieszków piórowych, z których wyrasta więcej niż jedno pióro. Pióra są cienkie i krótkie, osłonki mogą nie pękać.

Stresowe wypadanie piór

Ptak w momencie dużego stresu może zrzucić część piór. Najczęściej są to pióra ogona i skrzydeł. Może wypaść część lub nawet wszystkie pióra z danego obszaru. Nie jest to kwestia wyrwania piór, ale wypadnięcia w wyniku działania mięśni odpowiedzialnych za utrzymywanie piór. Po paru tygodniach pióra odrastają.

Ta nimfa straciła pióra czubka w wyniku stresu.
(zdjęcie z Forum - Carnage)

Choroby dające objawy związane z piórami

Pogarszający się ogólny stan upierzenia może wskazywać na jakąś ogólną chorobę, w związku z którą papuga nie ma siły i ochoty na zajmowanie się piórami. Jeśli stan piór się pogarsza, a widzimy, że papuga spędza dużo czasu na czyszczeniu, to może to wskazywać na choroby gruczołu kuprowego. Nie wszystkie gatunki mają gruczoł kuprowy. Nie mają go amazonki, niektóre ary.

PBFD i polyoma

 - patrz artykuł

Ektopasożyty - pasożyty zewnętrzne

Roztocza z rodziny Alloptidae, u papug występuje przede wszystkim Dubininia melopsittaci.

Bytują całe życie wśród piór gospodarza, tam odbywa się cały ich cykl życiowy. Zobaczyć można je przez lupę albo oglądając pióra pod mikroskopem.  Są one na ogół organizmami komensalicznymi, nie są zagrożeniem dla swoich gospodarzy. Żywią sie nie samymi piórami, a resztkami. Problem pojawia się przy dużej inwazji oraz, jak się przypuszcza, kiedy roztocza schodzą z powierzchni piór na skórę powodując jej podrażnienie.

Objawami inwazji tych roztoczy jest przede wszystkim drapanie się papug, skubanie piór. Pióra wyglądają na tłuste, poplamione, są pozbawione naturalnego blasku. Zmiany są widoczne zwłaszcza na spodniej stronie piór, na której bytują roztocza.

Wszoły (owady z rzędu Mallophaga) są to na tyle duże pasożyty, że są widoczne gołym okiem. Objawami inwazji tych roztoczy jest przede wszystkim drapanie się papug, skubanie piór. Samo wypadanie piór może nastąpić tylko przy bardzo dużej inwazji. Natomiast częściej można zauważyć objawy żerowania roztoczy na piórach (dziurki na chorągiewkach piór oraz ogólne ubytki chorągiewek) oraz składane przez nie jaja wzdłuż stosiny i promieni pióra. Bardzo podobnie wygląda samodzielne niszczenie piór przez papugi. Diagnozę stawia się po zobaczeniu owadów. Widoczne są one jako malutkie, czarne przecinki poruszające się pomiędzy piórami.

Jaja piórojadów.
(zdjęcie: ja_Marusia)

więcej na temat tych pasożytów

U modrolotek spotkałam się z pasożytem bytującym wewnątrz dutki pióra. Pasożyt ten powodował wypadanie piór. Wiele modrolotek ma problemy z piórami, na pewno jest to wynik złej diety i złych warunków środowiskowych, ale być może też właśnie pasożytów, które jednak nie są przez lekarzy diagnozowane.

Modrolotka zaatakowana przez pasożyty.
(zdjęcie: Zoltar)

Problemy z nerkami i wątrobą

Prawidłowe funkcjonowanie nerek i wątroby może być zaburzone przez wiele różnych chorób (choroby te omówię przy innej okazji). Przyczyną mogą też być wszelkiego rodzaju zatrucia, które prowadzą do uszkodzenia tych narządów.

Wątroba ma udział w syntezie rożnych substancji potrzebnych do budowy piór. Podobnie nerki biorą udział w przemianie materii, która z kolei ma wpływ na prawidłowe upierzenie. Dlatego uszkodzenia tych narządów i zaburzenia w ich funkcjonowaniu skutkują zmianami w piórach.

objawy

Generalnie są to nieprawidłowości w budowie piór, zaburzenia wyrastania nowych piór, może także dochodzić do wypadania piór. Dla chorób wątroby charakterystyczne są zaburzenia pigmentacji rosnących piór. U zielonych papug są to przede wszystkim zmiany koloru zielonego na brązowy (szarobrązowy), u papug posiadających czerwone pióra wyrastanie czerwonych piór poza obszarami, w których takie pióra rosną normalnie. Podobnie jest z piórami pomarańczowymi. U nimf (oraz innych gatunków o podobnych kolorach) w miejscu, gdzie były szare i białe pióra mogą wyrastać pióra żółte. W przypadku chorób nerek często dochodzi do wypadania piór na piersi i brzuchu.

Typowe dla uszkodzenia wątroby przebarwienia. Pióra zdrowej papugi powinny być całe zielone, bez ciemnych miejsc.
(zdjęcie z Albumu - zzyx)

W przypadku chorób wątroby wypadaniu piór często towarzyszy świąd skóry, w przypadku chorób nerek na ogól świąd nie występuje.

diagnoza

Zmiany koloru piór są bardzo charakterystycznym objawem, który w zasadzie jednoznacznie wskazuje na problem z wątroba. Potwierdzenie można uzyskać dzięki odpowiednim badaniom biochemicznym krwi (przede wszystkim LDH, AST, kwas moczowy). Znalezienie pierwotnej przyczyny problemów z nerkami i wątrobą jest trudne, a często niemożliwe.

Nieprawidłowe pióra u papużki falistej.
(zdjęcie: Beata Pudełko)

leczenie

Leczenie zależy od pierwotnej przyczyny. Niezależnie od tego podaje się leki osłaniające i regenerujące oba organy.

więcej na temat chorób wątroby

Zaburzenia hormonalne - tarczyca

Hormon tarczycy jest bardzo ważny dla procesu pierzenia i odnowy piór. Indukuje on proces pierzenia i odpowiada za prawidłowe tempo wzrostu nowych piór.

Przyczyną zaburzeń hormonalnych są choroby tarczycy, takie jak hiperplazja, niedoczynność tarczycy, a także nowotwory.

objawy

Z powodów zaburzeń hormonalnych dochodzi do symetrycznych ubytków w upierzeniu, pióra są wystrzępione i matowe. Pierzenie przedłuża się, nowe pióra rosną bardzo wolno, często są nieprawidłowo rozwinięte. Na końcach piór mogą występować czarne przebarwienia.

diagnoza

Powszechnie nie stosuje się badań poziomu hormonów, tak więc diagnozę stawia się tylko na podstawie objawów i wykluczenia innych przyczyn. Powiększoną tarczycę można zdiagnozować palpacyjnie.

leczenie

Podaje sie hormony (tyroksynę). Jest to jednak leczenie, które może być prowadzone tylko pod kierunkiem lekarza specjalisty. Należy też znaleźć pierwotną przyczynę i do tego dostosować leczenie. Często przyczyną są niedobory jodu.

Zaburzenia hormonalne - hormony płciowe

Wysoki poziom progesteronu i testosteronu indukuje proces pierzenia, wysoki poziom estrogenu i prolaktyny - hamuje. Zaburzenia funkcjonowania gonad powodują zaburzenia gospodarki hormonalnej, co z kolei ma wpływ na upierzenie. Głównymi przyczynami są nowotwory i cysty.

objawy

Symetryczne wypadanie piór, łysiny zwłaszcza na głowie (przede wszystkim na tyle głowy) i gardle. Łysienie na głowie jest najbardziej charakterystyczne dla samców. W skrajnych przypadkach może dochodzić do całkowitego wyłysienia.

diagnoza

Nie stosuje się badań poziomu hormonów, tak więc diagnozę stawia się tylko na podstawie objawów i wykluczenia innych przyczyn.

leczenie

Podaje sie hormony. Jest to jednak leczenie, które może być prowadzone tylko pod kierunkiem lekarza specjalisty. Należy też znaleźć pierwotną przyczynę i do tego dostosować leczenie.

Inne

Pióra mogą wypadać także z różnych innych powodów, przy różnych chorobach. Pióra w okolicy ujścia kloaki mogą wypadać lub zostać wyrwane przez papugę kiedy wcześniej zostaną posklejane nieprawidłowymi odchodami. Podobnie może być z piórami nad woskówką w sytuacji wycieku z nosa. Także na głowie, zwłaszcza w okolicy dzioba i między dziobem a oczami, pióra będą wypadać w następstwie wymiotów, a także w chorobach zatok.

Ta nimfa w wyniku silnego stresu straciła cały ogon.
(zdjęcie: ja_Marusia)

Prawdopodobnie pióra mogą tez wypadać z powodów alergii, ale nie jest to problem zbyt dobrze rozpoznany u ptaków. Z niektórych badań wynika, że skórne alergie mogą być powodowane przez: grzyby z rodzaju Aspergillus, kukurydzę, słonecznik, a także roztocza z kurzu. Alergie jednak częściej powodują skubanie piór przez papugi.

Różne dermatozy powodują wypadanie piór z chorego obszaru skóry. Jedną z przyczyn dermatoz są infekcje bakteryjne. W miarę często dochodzi do infekcji brodawek piór wywołanych przez gronkowce. Wypadanie piór mogą powodować też niektóre nowotwory, zwłaszcza takie, które przebiegają ze zmianami skórnymi. W tych przypadkach na ogół zmiany skórne są na tyle dobrze widoczne, że przyczyna wypadania piór jest oczywista.

Skutki złego stanu piór

Poza chorobami ważne jest też to w jaki sposób zły stan piór wpływa na ptaka. Tutaj trzeba przypomnieć sobie jakie funkcje mają pióra. Są one głównie warstwą termoregulacyjną. Jeśli ptak nie ma piór, albo pióra są pozlepiane, to trzeba mu zapewnić wyższą temperaturę ponieważ sam nie jest w stanie utrzymać odpowiedniej temperatury ciała w za niskiej temperaturze otoczenia. To jest tak samo jak człowiek w ubraniu i bez ubrania.

Drugą sprawa jest niezdolność do lotu lub problemy z lotem. Papudze niezdolnej do lotu trzeba zapewnić odpowiednie środowisko.

Inne problemy

Niektórzy podcinają ptakom lotki (odradzamy to). Nieprawidłowe podcięcie może doprowadzić do późniejszych problemów zarówno z odrastającymi lotkami, jak i sąsiednimi piórami. Więcej na ten temat w oddzielnych artykułach.

W czasie wyrastania piór jest żywe, dobrze ukrwione. W czasie jakiś wypadków może dojść do złamania takiego pióra. Wiąże się to z krwotokiem i bólem dla papugi. Postępowanie w razie złamania rosnącego pióra - pierwsza pomoc.

Niektórzy radzą aby podcięte lotki wyrwać (w sytuacji jak chcemy mieć latającą papugę, a kupiliśmy taką z podciętymi lotkami), jednak w literaturze medycznej odradza się wyrywanie piór, w niektórej nawet złamanych rosnących piór. Wyrywanie piór związane jest z dużym ryzykiem uszkodzenia brodawki pióra. Uszkodzenie brodawki powoduje, że pióro więcej nie wyrośnie. Poza tym wyrywanie lotek i sterówek wiąże się z dużym bólem. Te pióra nie tkwią tylko w samej skórze, a są przymocowane więzadłami do kości.

Napisałam na początku, że wyrośnięte pióra są martwe, trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że chodzi o samo pióro, brodawka jest unerwiona i to dość dobrze, dlatego ptak czuje poruszanie piórem, gwałtowniejsze ruchy (niekoniecznie samo wyrywanie) może odbierać jako coś bolesnego.

Wypadanie piór należy odróżnić od samodzielnego wyskubywania piór przez papugę. Najbardziej charakterystyczną różnica jest to, że pióra mogą wypadać z całego ciała, natomiast papuga sama nie jest w stanie wydziobać sobie piór z głowy. Artykuł o skubaniu. W przygotowaniu jest nowa, rozszerzona wersja tego artykułu.

Typowy wygląda papugi, która skubie się sama. Gdyby były inne problemy z piórami, to zły stan piór byłby też na główce.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Na ogól chcemy mieć papugę - pupilka, którą będziemy mogli m. in. głaskać i dotykać. Pamiętajmy, że dotykanie piór brudnymi i tłustymi rękami zniszczy je.

Źródła: Pees M. "Leitensymptome bei Papageien und Sittiche", Kaleta E. F.(red.) "Kompendium der Zirvogelkrankheiten", Wedel A. "Ziervogel. Erkrankungen, Haltung, Futterung, Ferens D., R. J. Wojtusiak "Ornitologia ogólna", Harrison G., Lightfoot T. "Clinical Avian Medicine", R. Schmidt, D. Reavill, D. Phalen "Pathology of pet and aviary birds".