W poprzedniej części omówiłam wirusy PBFDV i APV, w tej części omówię pozostałe wirusy DNA i wywoływane przez nie choroby. Będą to: herpeswirus (PsHV), adenowirus (PsAdV), wirus ospy (PsPoV) i papilomawirus. W kolejnej, trzeciej, części omówię wirusy RNA.

Herpeswirus - Psittacid herpesvirus typ 1 - PsHV-1

Choroba Pacheco - Pacheco disease (PD)

Aktualnie znane są cztery genotypy tego wirusa. Skutki zarażenia konkretnym genotypem są zależne od gatunku, a czasem także od rejonu geograficznego. Na pewno u amazonek wszystkie 4 genotypy wirusa mogą spowodować chorobę Pacheco. U żako dotąd nie wykryto genotypu 1, a u ar i konur tylko genotyp 4 powoduje śmierć. Dokładnie jednak zależności te nie są poznane.

Wydaje się, że najbardziej podatne na chorobę są amazonki i kakadu, u tych dwóch grup papug choroba najczęściej kończy się bardzo szybką śmiercią. U ar jest częsta, ale ma na ogół dłuższy przebieg. Przypuszcza się, że papugi, które przeżyły chorobę, a także niektóre, które nie mają widocznych objawów, przechodzą infekcję w sposób utajony. Prawdopodobnie istnieją też jakieś powiązania z papilomatozą (o tej chorobie niżej). Najprawdopodobniej papugi z utajoną forma infekcji są przynajmniej potencjalnym źródłem zakażenia.

W organizmie wirus zasiedla błony śluzowe jamy dziobowej i kloaki. Zarażenie następuje prawdopodobnie poprzez kontakt z odchodami lub wymiocinami chorego ptaka. Droga zakażenia może być pokarmowa, ale także wirus może dostać się do organizmu poprzez  śluzówkę spojówek i układu oddechowego. Choroba jest zaraźliwa i jeśli pojawi się w hodowli, to bardzo szybko zarażone mogą być wszystkie papugi. Problemem są papugi z utajoną formą infekcji i nosiciele wirusa ponieważ bardzo trudno to wykryć. Nie zawsze wykrywa się antyciała, a papuga też nie przez cały czas wydala wirusa.

Okres inkubacji wynosi na ogół od 5 do 14 dni. Replikacja wirusa ma miejsce w różnych organach, dochodzi do wiremii. Ciałka wtrętowe najczęściej znajdywane są w wątrobie i śledzionie. W wyniku choroby dochodzi do martwic w tych narządach, aczkolwiek nie jest to regułą ponieważ często choroba trwa za krótko żeby do takich zmian mogło dojść.

Objawy choroby są niespecyficzne. Najczęściej wymienia się: ospałość, depresję, anoreksję, żółty "mocz". Czasem pojawiają się wymioty, biegunka (krwawa), objawy ze strony układu nerwowego głównie zaburzenia koordynacji ruchu i drżenie. Choroba kończy się prawie zawsze śmiercią w ciągu najwyżej paru dni. Często objawy pojawiają się tuż przed śmiercią (godziny, a nawet mniej), albo śmierć następuje w ogóle bez widocznych objawów. Często padła papuga ma pełne wole co jest oznaką nagłej śmierci.

W zasadzie zawsze jak nagle umiera papuga, a zwłaszcza w hodowlach jak pada więcej ptaków, trzeba brać pod uwagę właśnie chorobę Pacheco. Podobnie jednak może być w przypadku niektórych infekcji bakteryjnych, zatruć ołowiem, APV, adenowirusów czy reowirusów.

Diagnozuje się na podstawie badań metodą PCR. Można diagnozować z wymazów z dzioba i kloaki, a także z krwi. Na ogół papuga umiera zanim otrzyma się wyniki. Badanie jest ważne jeśli mamy więcej ptaków, ponieważ można próbować podawać leki zanim ptaki wykażą objawy. Opisywanym w literaturze lekiem jest acyclovir, który jednak może powodować poważne uszkodzenia nerek.

Istnieje szczepionka przeciwko chorobie Pacheco. Nie wiadomo jednak jaki serotyp wirusa zawiera i przed jakimi chroni. Wydaje się, że profilaktycznie warto przeciwdziałać tej chorobie zwłaszcza w przypadku większych stad, w skład których wchodzą amazonki, ary i konury.

Papilomatoza -  Internal Papillomatosis of Parrots (IP albo IPP) - Mucosal Papillomas (MP)

Z niektórych badań wynika, że papilomatoza może rozwijać się u ptaków będących nosicielami wirusa PsHV - 1.

Generalnie są dwie postaci tej choroby, jedna dotyczy jamy dziobowej, a druga kloaki. W niektórych przypadkach, zwłaszcza u amazonek i ar, choroba może równocześnie dotyczyć obu tych miejsc.

Kloaka i dolny odcinek przewodu pokarmowego

Choroba objawia się powstawaniem brodawczaków w okolicach ujścia kloaki albo wewnątrz kloaki. Często brodawczaki są niewidoczne, a właściciel zauważa zmiany dopiero jak z wrzodziejących brodawczaków sączy się krew albo jak dochodzi do wypadnięcia brodawczaka. Objawami są trudności z wypróżnianiem się, brudne ujście kloaki, śmierdzące odchody, spuchnięta kloaka. W odchodach może pojawiać się krew. Często jedynym objawem w obrębie kloaki jest pojawiająca się szorstkość błony śluzowej. Czasem w okolicach kloaki dochodzi do stanów zapalnych i wtórnych infekcji bakteryjnych i grzybiczych.

Jama dziobowa i górny odcinek przewodu pokarmowego

Przy papilomatozie w jamie dziobowej na ogół nie ma objawów klinicznych, jedynymi może być nieznaczne zgrubienie krawędzi nozdrzy tylnych oraz stępienie ich brodawek. Inne objawy na ogół są związane z utrudnieniami w pobieraniu i połykaniu pokarmu oraz oddychaniu co skutkuje niechęcią do jedzenia, a także dusznościami, dyszeniem, anoreksją, wymiotami i utratą wagi.

U niektórych ptaków dochodzi do rozwoju nowotworów przewodu zółciowego i trzustki.

Uważa się, że stres, niedobory witaminy A, nieodpowiednie warunki środowiskowe mogą być czynnikami sprzyjającymi ujawnieniu się choroby. Okres inkubacji choroby może wynosić nawet rok, a nowotwory mogą się rozwijać kilka lat.

Chorobę diagnozuje się badaniami histopatologicznymi.

Zmiany w okolicy kloaki są na ogół bolesne, brodawczaki wymagają usunięcia. Najczęściej stosuje się zabiegi chirurgiczne, krioterapię, elektrokauteryzację lub kauteryzację chemiczną. Niestety brodawczaki mają tendencję do powracania.

Niektóre opracowania jako przyczynę choroby IPP wymieniają papilomawirusa.

Wirus ptasiej ospy - psittacine poxvirus (PsPoV)

Istnieje wiele serotypów tego wirusa, które wywołują infekcje u różnych gatunków ptaków. Choroba występuje także u niektórych gatunków papug, choć nie jest u nich powszechna.

Wirus dostaje się do organizmu poprzez zranienia. Najpowszechniejszym źródłem zarażania są komary, dzięki którym wirus dostaje się do organizmu poprzez rankę powstałą przy ugryzieniu.

Rozróżnia się kilka postaci ospy u ptaków. U papug najczęściej jest to postać śluzówkowa (dyfteroidalna), która charakteryzuje się zmianami w obrębie błony śluzowej jamy dziobowej i tchawicy, a także czasami oskrzeli, przełyku i wola. Z powodu tych zmian ptaki często przestają jeść. Dochodzi także do wtórnych infekcji. Objawom tym mogą towarzyszyć trudności z oddychaniem. Znacznie rzadziej u papug występuje postać skórna ospy. Jej objawami są żółtawe krosty pojawiające się na nieopierzonej skórze wokół oczu, dzioba, nozdrzy i na łapkach. Po jakimś czasie krosty brązowieją, pękają, a wydobywający się z nich wysięk tworzy strupy. Czasem dochodzi o wtórnych infekcji.

U amazonek opisywano specyficzną formę ospy, która objawiała się zapaleniem jelit, a także zapaleniem spojówek i gałek ocznych.

Objawy są na tyle charakterystyczne, że w zasadzie wystarczają do postawienia diagnozy, choć postać skórną można pomylić z grzybicami i świerzbem, a postać dyfteroidalna może mieć podobne objawy do np. drożdżycy, niedoborów witaminy A. Przy problemach z oddychaniem trzeba jeszcze brać pod uwagę aspergilozę. Dla upewnienia się wykonuje się badania histopatologiczne, które pozwalają wykryć charakterystyczne dla tego wirusa ciałka Bollingera. Ostatnio zaczęto też wykorzystywać metodę PCR.

Nie ma lekarstwa na ptasią ospę. W wielu przypadkach choroba nie wymaga leczenia. W literaturze sugeruje się podawanie witaminy C. W pewnych przypadkach korzystne może być podawanie antybiotyków. Zmiany skórne można pędzlować preparatami jodu.

Adenowirus - psittacine adenovirus - (PsAdV)

Infekcje spowodowane adwnowirusami u papug są rzadkie. Opisywane były u nierozłączek, afrykanek i podobnych gatunków, a także u papużek falistych, ar, amazonek i kakadu. Choroba objawia się połączonym z martwicami zapaleniem wątroby, trzustki, a także zapaleniem spojówek.

Zakażenia w zasadzie nie da się zdiagnozować przeżyciowo. Choroba jest nieuleczalna,  śmierć może nastąpić także w wyniku wtórnych infekcji bakteryjnych.

Niedawno u papużek falistych został zdiagnozowany nowy typ adenowirusa, nazwany Budgerigar Adenovirus type 1 (BuAdV-1). Papużki, u których odkryto tego wirusa miały zmierzwione pióra.

Papillomawirus

W części literatury wirus ten opisywany jest jako wywołujący papilomatozę (omówioną wyżej). Wszystko jednak wskazuje na to, że IPP wywołuje herpeswirus, a papillomawirus jest przyczyną innej choroby, bardzo rzadkiej wśród papug.

Objawami choroby są brodawczaki, ale nie występujące na śluzówce (jak w przypadku papilomatozy) tylko na skórze, głównie w okolicy dzioba, oczu i w ogóle na głowie. Tego typu zmiany skórne mogą być podobne do zmian spowodowanych przez ospę. Na razie znane są jedynie przypadku infekcji spowodowanej tym wirusem u żako.

O większości wirusów jeszcze bardzo dużo nie wiemy. Cały czas trwają badania, nawet nad tym do jakiej grupy dany wirus należy i jaką chorobę wywołuje. Zwłaszcza ostatnie lata, w których rozwojowi uległa metoda PCR pozwoliły na znaczne poszerzenie wiedzy o wirusach. Metody badań stale rozwijają się, testy są coraz czulsze, tak więc i wiedza coraz bardziej się rozwija. Siłą rzeczy też zmienia się.

Artykuł ten jest aktualny na koniec 2010 roku.