Kwiaty jadalne zachwycają nie tylko oko lecz również podniebienie i stają się coraz bardziej popularne wśród twórczych kucharzy. Jednakże ludzie wykorzystywali kwiaty w postaci żywności już tysiące lat temu – i co istotne papugi również! Informacje zawarte na stronach książki pt.: „Papugi świata” w istotny sposób potwierdzają fakt, że ogromna liczba różnorodnych gatunków papug żywi się kwitnącymi drzewami. Możliwe jest, że barwne bogactwo kwiatów w znaczącym stopniu przyczyniło się do wykształcenia niewiarygodnie pięknych kolorów ozdabiających papugi. Proszę sobie tylko wyobrazić drapieżnika usiłującego dostrzec czerwone i zielone lory, lorysy czy też barwnice (Eclectus roratus) pośród czerwonych kwiatów i zieleni liści kwitnącego tulipanowca afrykańskiego (Spathodea companulata) ) – to jest przykład najlepszego kamuflażu Matki Natury! Zgodnie z Joseph’em Forshaw autorem „Papug świata”, wiele z tych ptaków żywi się owocami, orzechami, nasionami, jagodami, pąkami liści, kwiatami i nektarem zbieranym na szczytach drzew. Lorysa górska żywi się purpurowymi kwiatami drzew z rodziny mirtowatych (Myrtacae). Lory moręgowane (Pseudeos fuscata) zaobserwowano z kolei wśród zakwitających drzew Pittosporum ramiflorum. Różne lorysy pożywiają się pośród kwiatów eukaliptusów (Eucalyptus terminalis), czarnobielu kajeputowego (Melaleuca leucodendron), drzew kapok (autorka podaje nazwę łacińską: Cochlospermum heteronemum, ja jednak znalazłam nazwę dla drzewa Kapok: Ceiba pentandra, a Cochlospermum fraseri subsp. heteonemum to drzewo australijskie i chyba nie ma polskiej nazwy - przyp. red.) i drzew bauhinii (Bauhinia blakeana). W przybrzeżnych lesistych okręgach Nowej Południowej Walii widziano żałobnice jak rozdzierają kwiatostany banksji, przypuszczalnie w celu znalezienia nektaru albo owadów. Natomiast kakadu żółtolice, zamieszkujące obszary w pobliżu Adelaidy na południu Australii, żywią się kwitnącymi główkami ostropestu plamistego (Silybum marianum), również kakadu sinookie (Cacatua sanguinea) w Północnej Australii wielokrotnie obserwowano jak odżywiały się kwiatami czarnobielu kajeputowego. W Afryce, stado afrykanek zielonorzytnych (Poicephalus robustus) wielokrotnie obserwowano podczas żywienia się nektarem drzew koralowych (Erythrina caffra). Nierozłaczki krasnogłowe (Agapornis lilianae) żywią się z kolei kwiatami akacji (Acacia albida). Piony niebieskogłowe jak i większość pozostałych papug tego rodzaju stosuje dietę składającą się z owoców, jagód, nasion i kwiatów, zbieranych najczęściej pośród wyższych pięter drzew. Amazonki modrobrewe (Amazona amazonica) w Gujanie jedzą zarówno kwiaty jak i nasiona drzew koralowych (Erythrina sp.) a papuzice małe (Coracopsis nigra) na Wyspie Praslin jedzą kwiaty i owoce wielu kwitnących drzew.

Istnieje wiele innych "skrzydlatych kwiatów" które żywią się kwiatami, nektarem i pyłkiem, jednak lory i lorysy stanowią najprawdopodobniej najlepszy przykład. W wyniku ewolucji brodawki języka u lory przekształciły się w strukturę podobną do szczotki, która stanowi idealne narzędzie umożliwiające sięganie głęboko do kwiatów i zjadanie pyłku. Pyłek przykleja się bowiem do „szczotki” a następnie wydobywany jest z wnętrza kwiatu i odpowiednio kształtowany w celu przełknięcia, czemu służy specjalna budowa języka. Podawanie kwiatów mojej lorze fioletowoszyjej (Eos squamata) o imieniu Squirt było jedną z moich największych przyjemności związanych z karmieniem ptaka. Kiedy tylko Squirt dostrzegł kwiat malwy sudańskiej (hibiscus, nazwa łacińska: Hibiscus sabdariffa) zbliżający się w jego stronę dosłownie podskakiwał w miejscu, wytrzeszczał oczy i piszczał prawie jak opierzona świnka! Najpierw wybierał cały pyłek i nektar z wnętrza kwiatu a następnie przewracał się na grzbiet z kwiatem nad głową. Wtedy rozdzierał w pył łapkami i dziobem swój kwiatowy skarb, tworząc tym samym niesamowity bałagan. W przeciągu zaledwie paru minut, nie było prawie żadnego śladu po malwie poza zachwyconym spojrzeniem Squirt’a malującym się na jego błyszczącej, czerwonej, cętkowanej pyłkiem główce! Jeżeli ktoś był szczęśliwcem na tyle, aby móc obserwować to zachwycające zjawisko kwiatowego szaleństwa, mógłby wręcz rozważać jako zbrodnię przeciw naturze pozbawianie lory czy lorysy kwiatów, które stanowią integralną i tak naturalną część ich diety. Oceniając przez pryzmat podejścia Squirt’a: jeden kwiat i piękniejszy staje się świat.

WNIKAJĄC W SZCZEGÓŁY

Mike Owen, doktor i hodowca z Queensland w Australii mówi: "Głównym gatunkiem papug, który zaobserwowaliśmy na systematycznym żywieniu się kwiatami są lorysy. W naszym ogrodzie, zwykle widzimy lorysy górskie i zielonogłowe (Trichoglossus chlorolepidotus) żywiące się nektarem kwiatów drzew z rodzaju Grevillea i Melaleuca. Równie radośnie będą jeść nektar kwiatów eukaliptusa i akacji w danej porze roku a właściwie nektar jakichkolwiek kwitnących drzew, bez znaczenia czy będą to drzewa rodzime australijskie czy też nie. W naturze wiele australijskich papug, tj. rozelle, kakadu, łąkówki żywi się pośród gałęzi drzew eukaliptusa. Zaobserwowaliśmy, że wszystkie papugi w naszej ptaszarni, nawet papużki faliste i nimfy, mile widzą i z zapałem zjadają świeże kwiaty eukaliptusa, grewilli i akacji."

Podczas gdy papugi zawsze cieszyły się różnorodnością i wielością kwiatów zapewnianą im przez Matkę Naturę, ludzie również wprowadzili różne kwiaty do swoich tradycyjnych dań. Suszone płatki liliowców (Hemerocallis), (Uwaga! nie mylić z trującymi liliami!), znane jak „złote igły” na azjatyckich rynkach, stanowią standardowy składnik chińskiej zupy słodko-kwaśnej. Smażone, nadziewane kwiaty dyni już od dawna cieszą się dużą popularnością w wielu kulturach a różane płatki są często używane w indyjskich przepisach kulinarnych. Szafran, „złota przyprawa” to w rzeczywistości znamiona słupka krokusa. Te jasnoczerwone kwiatowe nitki, które tworzą ten charakterystyczny smak i jasno żółty kolor w paelli, bouillabaisse, i likierach Chartreuse mogą kosztować nawet $200 za uncję albo nawet więcej. Ta wysoka cena wynika z wysokich kosztów pracochłonnego procesu zbierania szafranu z pól. Kwiaty jadalne są faktycznie bezkaloryczne i chociaż nie zawierają znaczących wartości odżywczych, pyłek kwiatowy bogaty jest w witaminy i minerały. Róże, kwiaty mniszka lekarskiego i pączki kwiatowe nasturcji zawierają witaminę C. Większość kwiatów zawiera śladowe ilości jednej lub więcej witamin i minerałów, jak również enzymów.

Gdzie bezpiecznie szukać kwiatów jadalnych

Kwiaty jadalne można często znaleźć na lokalnych targach warzywnych, czy też w sklepach „smakosza”. Należy się upewnić u sprzedawcy odnośnie warunków uprawy nabywanych kwiatów. Blisko osiemdziesiąt różnych kwiatów można bezpiecznie wykorzystywać jako żywność. Jednak najprzyjemniejszym sposobem pozyskiwania tych interesujących dodatków jest samodzielna uprawa!

SAMODZIELNA UPRAWA

Na pierwsze uprawne próby powinno się wybrać najczęściej spotykane, najbardziej popularne odmiany kwiatów jadalnych. Należy uważnie przestrzegać zasad sadzenia, podlewania i nawożenia kwiatów. Powinno się używać tylko organicznych nawozów. Kwiaty dekoracyjne, wymagające pestycydów, należy uprawiać w wydzielonych, odrębnych obszarach. Kwiatów takich nie należy uprawiać w pobliżu kwiatów jadalnych ponieważ może doprowadzić do zanieczyszczenia pestycydami jadalnych odmian. Niektórzy ogrodnicy hodują kwiaty jadalne wewnątrz domu, na parapetach słonecznych, kuchennych okien.

PO PIERWSZE BEZPIECZEŃSTWO!

Mając na uwadze fakt, że kwiaty w diecie papug sprawiają im dużo radości zarówno pod względem smaku jak i wizualnej stymulacji, niezmiernie istotne jest aby nauczyć się odróżniać kwiaty toksyczne od nietoksycznych. W tym celu można się posłużyć odpowiednią książką poświeconą kwiatom jadalnym, dostępną w miejscowych bibliotekach i w Internecie. Nie należy pozyskiwać kwiatów od kwiaciarzy czy też w szkółkach i centrach ogrodniczych. Kwiaty stamtąd będą zapewne traktowane pestycydami (chyba, że przy kupnie zaznaczono inaczej), które nie nadają się do kwiatów przeznaczonych do spożycia. Chemikalia są używane w wszystkich fazach wzrostu roślin i w przypadku konsumpcji kwiatów chemikalia te są niebezpieczne zarówno dla ludzi jak i papug. Kwiaty zbierane w pobliżu dróg nigdy nie powinny stanowić pokarmu. Celem eliminacji roślin i chwastów przydrożnych stosuje się bowiem bardzo toksyczne środki chwastobójcze, tak więc rosnące tam kwiaty mogą stanowić śmiertelną truciznę. Jedną z najlepszych książek służących identyfikowaniu bezpiecznych kwiatów stanowi pozycja pt.: „Edible Wild Plants: A North American Field Guide” (Sterling Publishing Company) autorstwa Thomas’a S. Elias i Peter’a A. Dykeman

Najbardziej popularne kwiaty jadalne

• Ogórecznik lekarski (Borago officinalis) drobne niebieskie kwiaty mają subtelny smak ogórka.
• Nagietek lekarski (Calendula officinalis), wielobarwny kwiat z pieprzowym smakiem. Czasami nazywany „szafran biednego człowieka”
• Goździk ogrodowy (Dianthus caryophyllus) czerwone, różowe i białe kwiaty z posmakiem goździka
• Rumianek (Chamaemilum nobile) kwiaty podobne do stokrotki, w smaku delikatna nuta jabłka.Szczególnie polecany w celu uspokojenia i uciszenia papug
• Szczypiorek (Allium schoenoprasum) lawendowo-różowe kwiaty przypominające pompony są w rzeczywistości złożone z wielu małych kwiatuszków. Kwiaty mają łagodny smak cebuli
• Stokrotka (Bellis perennis) biało-żółte kwiaty z lekką nutą mięty lub koniczyny w smaku.
• Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) Małe żółte kwiaty mają smak miodu jeśli zrywane są wcześnie. Starsze kwiaty są gorzkie ale moje barwnice zdają się tego nie zauważać. Warto podawać papugom również liście mniszka lekarskiego, gdyż są bardzo odżywcze.
• Liliowiec (Hemerocallis) to wiele kolorowych kwiatów o słodkim posmaku i chrupiącej budowie sałaty. Zarówno pąki jak i kwiaty mogą być spożywane we wszystkich stadiach wzrostu. Uwaga: wiele lilii (Lillium species) zawiera alkaloidy i jest NIEBEZPIECZNYCH dla papug i ludzi.
• Bez czarny (Sambucus canadensis) słodko smakujące kwiaty. Leczniczo na przeziębienia i dreszcze. Cyganie mieszają kwiaty bzu, krwawnik i miętę wrzucają całą mieszankę do gorącej wody na 13 minut – tak parzoną herbatę często piją (są mi znane przypadki zatruć żerdziami z czarnego bzu, także niektórzy autorzy zaliczają czarny bez do roślin trujących dla papug - przyp. red)
• Mieczyk (Gladiolus spp.) Kwiaty występują w wielu kolorach, rosną na długiej łodydze jeden nad drugim, przy czym zwykle zwrócone są w jedną stronę. Kwiaty mają zarówno strukturę jak i posmak sałaty.
• Hibiskus róża chińska (Hibiscus rosa sinensis) kwiaty tropikalne o wyjątkowej rozmaitości kolorów, mają nieznacznie kwaskowy smak. Jeden z ulubionych kwiatów większości gatunków papug.
• Wiciokrzew japoński (Lonicera japonica) małe kwiaty w kształcie trąbki, białe do żółtego o słodkim, wybornym smaku. Papugi uwielbiają smak tych kwiatów a rodzina ptaków Loridae darzy nektar wiciokrzewu szczególnym uczuciem. Tylko japońskie wiciokrzew jest jadalny i tylko jego kwiaty, gdyż jagody wiciokrzewu są nadzwyczaj toksyczne
• Niecierpek (Impatiens wallerana) wielokolorowe małe kwiaty o łagodnym smaku.
• Fiołek trójbarwny (Viola tricolor) żółto-fioletowo-lawendowe kwiaty z wintergreen smakiem. Liście też są jadalne i zawierają witaminę C
• Bez lilak (Syringa vulgaris) lawendowe kwiaty mają intensywny kwiatowy aromat i posmak cytryny
• Aksamitka (Tagetes signata pumila) jasno żółte i pomarańczowe kwiaty o cytrusowym smaku
• Ostropest plamisty (Silybum marianum) zarówno purpurowe kwiaty, liście jak i nasiona są jadalne. Nasiona znane są z dobroczynnego działania na wątrobę
• Nasturcja (Tropaeolum majus) czerwone, żółte, i pomarańczowe kwiaty mają tangy, pieprzny smak i są najbardziej popularne ze wszystkich jadalnych kwiatów. Liście również są jadalne
• Bratek (Viola X Wittrockiana) kwiaty o kolorze purpurowym, białym, żółtym mają słodki, cierpki smak.
• Męczennica (Passifloraceae) Passiflora caerulea i Passiflora edulis to dwa charakterystyczne przykłady z ponad setki gatunków męczennicy. Niektóre z tych pnączy wydają duże zielonkawo-białe i purpurowe kwiaty a następnie, w zależności od odmiany, pomarańczowy albo purpurowy jadalny owoc. Więcej informacji i ponad 200 zdjęć męczennicy znajduje się na podanej poniżej stronie internetowej.
• Róże (Rosa spp) Do najbardziej smakowitych odmian róż należą róża francuska (Rosa gallica), róża pomarszczona (Rosa rugosa) (dwa gatunki dzikiej róży), róża damasceńska. Róże mają delikatny owocowy smak.
• Szałwia (Salvia officinalis) lawendowo-niebieskie kwiaty rosną tylko w odmianach kulinarnych. Barwny gatunek szałwi nie zakwita. Kwiaty mają wyraźny szałwiowy smak.
  Inne jadalne kwiaty ziół: anyż, bazylia, szczypiorek, kolendra, koper, czosnek, oregano, rozmaryn i tymianek.
• Słoneczniki (Helianthus) występuje wiele odmian słonecznika jakkolwiek kwiaty większości z nich wyglądają następująco: żółte płatki wokół „czarnego oczka”. Dojrzałe kwiaty zawierają ziarno, które tak bardzo smakuje wszystkim papugom!
• Drzewa, których kwiaty mogą być podawane papugom to: jabłoń, drzewa cytrusowe (pomarańcza, cytryna, limonka, grejpfrut, kumkwat), eukaliptus, drzewo herbaciane i śliwka
• Tulipany (Tulipa spp.) wielokolorowe kwiaty z posmakiem chrupkiego ogórka. (cebulki są trujące - przyp. red)
• Kwiaty warzyw – kwiaty dyni mają delikatny posmak dyni. Kwiaty cukinii, kwiaty groszku jadalnego (Pisum sativum (var. macrocarpon)), (Uwaga: kwiaty groszku ozdobnego są toksyczne), okra, czyli ketmia jadalna (strąki krzewu Hibiskus edulis stosowane jako warzywo głównie w kuchni indyjskiej - przyp. red.) ponadto jadalne są kwiaty dyni i fasolki szparagowej.
• Fiołek (Viola odorata) kwiaty o kolorze ciemnofioletowym i białym o słodkim smaku.

(są to najczęściej spożywane kwiaty spośród osiemdziesięciu znanych gatunków)

KWIATOWE LEKARSTWA

System leczenia kwiatami Bach’a znany pod nazwą The Bach Flower Remedy System został rozwinięty przez brytyjskiego lekarza doktora Edwarda Bach’a w latach trzydziestych XX wieku. Podstawą systemu leczenia jest przekonanie, że kwiaty mają lecznicze własności. Esencje kwiatowe przygotowywane są poprzez zastosowanie metody infuzji, używane są natomiast w celu usuwania negatywnych emocji, które mogłyby zaszkodzić zdrowiu prowadząc do choroby. Lekarstwa Bach’a oparte są na esencjach nietoksycznych kwiatów wybranych drzew, roślin i krzewów. Leki są nietoksyczne, nie uzależniające i mogą być przyjmowane zarówno przez ludzi jak i ich zwierzęta niezależnie od wieku. Jeżeli te lekarstwa faktycznie oddziałują leczniczo to być może świeże nie toksyczne kwiaty miałyby podobny skutek. Przykładem kwiatów jadalnych o leczniczych właściwościach jest m.in. kapryfolium podawane w przypadkach tęsknoty, nostalgii i smutku, jak również kwiaty niecierpka, który skutecznie neutralizuje uczucie drażliwości, napięcia nerwowego i dolegliwości mięśniowych.

Częściowy wykaz kwiatów jadalnych używanych w lekarstwach

Kwiaty aloesu, bazylia, jeżyna, ogórecznik, nagietek, dzika róża, rumianek, chryzantema, kukurydza, mniszek lekarski, kwiat kopru, echinacea czyli jeżówka purpurowa, prymula, czosnek, hibiskus, irys, lawenda, dziewanna, nasturcja, mięta, granat, czerwona koniczyna, rozmaryn, szałwia, słonecznik, fiołek, krwawnik, Yerba Santa.Santa (Eriodictyon glutinosum i pokrewne gatunki).

NAGRODA DLA OGRODNIKA – smażone kwiaty dyni

Nagrodą dla tych wielbicieli ptaków, którzy poświęcą czas i energię na utrzymywanie kwiatowego ogrodu dla swoich papug, jest wyborna potrawa z jadalnych kwiatów.

Oto recepta, którą warto wypróbować:

Najpierw należy opłukać wielkie egzotyczne kwiaty dyni Butterblossom (odmiana dyni) lub cukinii w zimnej, solonej wodzie, a następnie odsączyć potrząsając. Potem zanurz kwiaty w jajku i obtocz w bułce tartej. Obtoczone połóż na gorącym oleju i szybko smaż na złoto-brązowo z obu stron. Po smażeniu należy odsączyć nadmierny olej – w tym celu połóż usmażone kwiaty na papierowych ręcznikach. Następnie użyj pieprzu i soli do smaku oraz posyp startym parmezanem gorące kwiaty. Jedna porcja tej potrawy wymaga trzech do czterech kwiatów. Nie zapomnij zostawić kilka surowych kwiatów dla twoich papug i podać je im au natural! Jeżeli oprócz smażonych kwiatów masz zamiar podać również sałatkę to dla dekoracji posyp ją delikatnie barwnymi i jadalnymi kwiatami nasturcji.

TOKSYCZNE BUKIETY

Jednakże, dużo więcej jest kwiatów trujących niż jadalnych. Znajomość i używanie nazw botanicznych (łacińskich) jest niezmiernie istotne, gdyż potoczne nazwy kwiatów różnią się w poszczególnych regionach kraju. Dwie różne rośliny mogą być znane pod tą samą nazwą, podczas gdy jedna z nich jest jadalna a druga silnie trująca. Poniższa lista trujących kwiatów zawiera tylko te najczęściej spotykane i znane rośliny wraz z łacińskimi odpowiednikami ich nazw:

• zawilec czyli anemon (Anemone spp.)
• krokus jesienny (zimowit) (Colchicum spp.)
• azalia i rododendron (Rhododendron spp.)
• jaskier (Ranunculus spp.)
• powojnik (Clematis spp.)
• żonkile i narcyzy (Narcisuss spp.)
• ostróżeczka ogrodowa albo ostróżka (Delphinium spp.)
• naparstnica (Digitalis purpurea)
• hiacynt (Hyacinthus orientalis)
  hortensja (Hydrangea spp.)
• irys (Iris spp.)
• lantana pospolita(Lantana camara)
• stroiczka czyli lobelia (Lobelia spp.)
• knieć błotna czyli kaczeniec (Caltha palustris)
• wilce (Ipomoea spp.)
• oleander (Nerium oleander)
• barwinek (Vinca spp.)
• glicynia (Wisteria spp.)  

Dla Cockatiela czyli Nimfa tłumaczyła Marta Najda

Artykuł przeniesiony ze stron Cockatiel czyli Nimfa, zamieszczony został w 2003 roku.