Kwas szczawiowy jest jedną z substancji antyodżywczych. Kwas ten tworzy nierozpuszczalne sole z metalami dwu- i trójwartościowymi co powoduje, że następuje zmniejszenie ich wchłaniania. Nas najbardziej interesuje problem wchłaniania wapnia w obecności kwasu szczawiowego.

Kwas szczawiowy znajduje się w bardzo wielu roślinach. Zwykle najwięcej jest go w liściach i ogonkach liściowych, a jego ilość wzrasta w czasie wegetacji - starsze rośliny (np. z jesiennych zbiorów) zawierają go znacznie więcej niż młode. Szczególnie bogate w kwas szczawiowy są ogonki liściowe w okresie kwitnienia i owocowania. Mniejszą ilość szczawianów stwierdzano w warzywach z upraw szklarniowych, a większą w warzywach gruntowych.

Kwas szczawiowy jest częściowo wchłaniany, a reszta jest wydalana. Wchłonięty kwas szczawiowy odkładany jest częściowo w narządach wewnętrznych.

Jeśli w codziennym pożywieniu są duże ilości kwasu szczawiowego, a podaż wapnia (i witaminy D) jest niedostateczna, to w konsekwencji dochodzi do niedoborów wapnia. Jest to szczególnie niebezpieczne u samiczek przygotowujących się do znoszenia jaj i znoszących jaja, a także u rosnących piskląt. W tych przypadkach powinno się jak najbardziej ograniczać pokarmy zawierające większe ilości kwasu szczawiowego.

Do zbilansowania odpowiedniej diety dla papug (ludzi też) nie wystarczy sama wiedza o tym ile kwasu szczawiowego zawiera dany produkt, ważny jest też stosunek kwasu szczawiowego do pierwiastków, z którymi tworzy nierozpuszczalne sole. To, że jakiś produkt zawiera kwas szczawiowy nie oznacza automatycznie, że należy go wyeliminować z diety papug. Trzeba tylko zdawać sobie sprawę z tego, że nie można go podawać za często oraz w czasie zwiększonego zapotrzebowania na wapń (np. samiczka znosząca jajka).

Produkty spożywcze można podzielić na trzy grupy biorąc pod uwagę stosunek molowy kwasu szczawiowego do wapnia (dla uproszczenia pomija się inne pierwiastki):

• zawartość kwasu szczawiowego wielokrotnie przekracza zawartość wapnia - stosunek molowy kwasu szczawiowego do wapnia (COOH)₂/Ca > 2 - wapń występujący w tych produktach jest praktycznie niedostępny, a ponadto kwas szczawiowy może wiązać wapń z innych spożywanych jednocześnie produktów, a jony szczawianowe mogą być wchłaniane do krwi;
• kwas szczawiowy i wapń występują w podobnych ilościach - stosunek molowy (COOH)₂/Ca wynosi 1-2 - wapń z tych produktów jest praktycznie nie do wykorzystania, ale spożywanie tych pokarmów nie ogranicza dostępności wapnia z innych pokarmów;
• wapń występuje w takiej ilości, że zawartość kwasu szczawiowego nie powoduje, że staje się on niedostępny - stosunek molowy (COOH)₂/Ca < 1.

źródło: Toksykologia żywności. Przewodnik do ćwiczeń.

Uwaga: podanie produktu w powyższej tabelce nie oznacza, że można go podawać w każdej postaci papugom, np. ziemniaki można podawać tylko gotowane. W tabelce podane są produkty badane, w których zawartość kwasu szczawiowego jest znana, czyli produkty spożywane przez ludzi.

Na koniec jeszcze chciałam zamieścić jedną bardzo ważną uwagę. Kwas szczawiowy pochodzi nie tylko z pożywienia, jest też produktem metabolizmu m. in. kwasu askorbinowego czyli witaminy C. Jest to o tyle ważne, że w niektórych miejscach można spotkać rady aby zakwaszać papugom wodę właśnie witaminą C. Juz samo zakwaszanie jest niewskazane, oczywiście poza wskazaniami medycznymi, ale tutaj dodatkowo widzimy, że w ten sposób dostarczamy organizmowi papugi większych ilości kwasu szczawiowego, co podnosi szkodliwość stałego zakwaszania wody.

Jakie jeszcze produkty zawierają kwas szczawiowy? Dane z różnych źródeł:

• jeżyny
• borówki (jagody)
• maliny
• tasznik
• liście mniszka
• bataty
• brokuły
• zielona papryka
• pasternak
• dynia
• rzepa
• okra
• jarmuż
• rzodkiewka
• kiwi
• figi
• mandarynki
• karambola

Orzechy i nasiona zawierające większe ilości szczawianów:

• ziemne
• migdały
• laskowe
• brazylijskie
• pecan
• nerkowca
• nasiona słonecznika
• nasiona maku
• pszenica
• owies
• gryka
• amarant

Większe ilości szczawianów zawiera większość roślin strączkowych.

Jak widać w tym artykule wymienionych zostało dużo różnych produktów, które podajemy papugom. I możemy je podawać (chyba, że przy czymś jest napisane, że nie można). Ograniczyć trzeba produkty przede wszystkim z pierwszej grupy, tzn. produkty w których stosunek molowy kwasu szczawiowego do wapnia wynosi ponad 2. Jeśli chodzi o inne rzeczy, to po prostu powinniśmy sobie zdawać sprawę z tego, że zawierają one kwas szczawiowy i niczego nie podawać stale i w dużych ilościach. Zresztą zasada ta dotyczy nie tylko kwasu szczawiowego, w ogóle powinniśmy jak najbardziej urozmaicać dietę naszych papug i nigdy nie podawać jednego pokarmu (oczywiście poza podstawowym) w dużych ilościach i przez długi okres czasu.

Harrison (Harrison G., Lightfoot T. "Clinical Avian Medicine") podaje, że bardzo duża zawartość kwasu szczawiowego w stosunku do wapnia znajduje się w marchewce i słodkich ziemniakach (batatach). Jest to o tyle ważne, że marchewka jest jednym z najczęściej podawanych warzyw i jest polecana, podobnie jak bataty, jako źródło witaminy A.

Na podstawie głównie: Toksykologia żywności. Przewodnik do ćwiczeń.

Artykuł przeniesiony z serwisu Cockatiel czyli Nimfa, powstał w 2010 roku.