W Afryce występuje mniej gatunków papug, niż na kontynentach australijskim lub południowoamerykańskim, ale z tego kontynentu pochodzi rodzaj, który wyróżnia się różnorodnością barwy upierzenia - afrykanki (Poicephalus). Interesujący jest występujący u niektórych gatunków tego rodzaju dymorfizm płciowy, powodujący różny wygląd samca i samicy. U jednych, np. afrykanki senegalskiej (P. senegalus), obie płcie na podstawie wyglądu zewnętrznego są nie do odróżnienia. U afrykanek zielonorzytnej (P. robustus) i niebieskorzytnej (P. rueppelli) samice barwniejsze są od samca. Wreszcie u afrykanki krasnopierśnej (P. rufiventris) wspanialsze jest ubarwienie samca. Afrykanki są jedynym rodzajem papug, w którym w zależności od gatunku albo samiec, albo samica wykazują większy przepych ubarwienia. Wewnątrz liczącego dziewięć gatunków rodzaju afrykanek podstawowe upierzenie może być zielone, brązowe lub szare. Tak samo ciekawe jest zróżnicowanie szczegółów ubarwienia.

Najbardziej znana jest afrykanka senegalska (P. senegalus). Ma ona 23cm i waży około 125g. Ubarwienie podstawowe jest zielone; głowa i ogon mają ciemnoszary kolor, brzuch jest żółty lub pomarańczowy. Nogi są barwy szarobrązowej, dziób szaro-czarny. Żółta tęczówka wspaniale kontrastuje z ciemnoszarą głową.

Występuje parami lub w stadach do 15 osobników w zachodniej Afryce od Senegalu do Kamerunu. Zamieszkuje różnorodne biotopy, od prześwietlonych lasów poprzez sawanny aż po tereny rozległych farm. Wyróżniono 3 podgatunki, różniące się odcieniem koloru zielonego i ubarwieniem brzucha. Z powodu niewielkich rozmiarów jest papugą lubianą przez hodowców, którzy nie posiadają wolier zewnętrznych, gdyż rozmnaża się także w klatkach.

Oferowane do sprzedaży ptaki pochodzą najczęściej z odłowu. Początkowo są wyjątkowo dzikie i nie nadają się do hodowli w domu. Jednak należy powiedzieć, że trzymane jako ptaki pokojowe oswajają się szybciej, niż w wolierach zewnętrznych. Ich zadomowienie jest łatwiejsze, jeśli mają ciągły kontakt z człowiekiem, u którego przebywają.

Jak przy zakupie poznać płeć oraz wiek ptaków? Młode afrykanki senegalskie mają tęczówkę czarną, stopniowo zmieniającą się w szarą, podczas gdy jej barwa u osobników dorosłych jest żółta. Bardzo młode ptaki mają ponadto subtelniejsze ubarwienie. Roczne ptaki są nie do odróżnienia od dorosłych.

Może się zdarzyć, że upierzenie importowanych ptaków nie jest w dobrym stanie. Jeśli pióra nie są pocięte i stan upierzenie nie sugeruje choroby, nie ma powodu do niepokoju. Ptaki z podciętymi lotkami nie mogą fruwać, przez to w okresie zadomawiania są niespokojne i łatwo wpadają w panikę. Jeśli zdecydujemy się na zakup takiego ptaka, to nie powinniśmy wpuszczać go do woliery, ale trzymać początkowo w klatce skrzynkowej na wysokości jednego metra nad podłogą.

Woliery wewnętrzne powinny mieć długość przynajmniej 2 metry, zewnętrznym wystarczy 2,4 metra. Afrykanki senegalskie przystępują jednak do lęgów w klatkach o długości 1,2 metra, a w Danii ptaki te rozmnażały się regularnie u pewnego hodowcy w klatce o wymiarach 44x44x60 cm z zewnętrzną skrzynką lęgową. Ten fakt należy jednak uznać za sytuacją wyjątkową.

Nasza afrykanka odżywiałaby się najchętniej słonecznikiem. Potrzeba wiele czasu i cierpliwości, aby przekonać ją do owoców i warzyw. Aby odmienić pokarm można używać grochu, soczewicy, gotowanej kukurydzy oraz słodkich zbóż, najlepiej świeżych. W jesieni dostępne są jagody - jarzębina i głóg. Chętnie będzie jadła orzechy, należy tu jednak zachować umiar - jeden do dwóch dziennie, szczególnie w wypadku hodowli w klatce. Do stałego spożywania owoców i warzyw należy ją przyzwyczaić żmudną pracą.

Swoje pary lęgowe afrykanek karmię mieszanką białych odmian słonecznika, pokarmu dla gołębi i gryki. Procentowy udział tych składników w mieszance jest odmieniany w ciągu roku. W okresie lęgowym (wrzesień - kwiecień) ziarno podawane jest po 24 godzinnym moczeniu i 24 godzinnym kiełkowaniu, oczywiście dobrze wypłukane i wysuszone. W czasie karmienia młodych ptaki otrzymują dużo owoców, warzyw, mleczną kukurydzę w kolbach i owoce jarzębiny (z zamrażarki). Regularnie podawane są w tym okresie gałęzie do korowania i granulowany pokarm dla psów. Do wody do picia dodawany jest Nekton S. Przez cały rok, a szczególnie w okresie lęgowym ptaki powinny mieć dostępny piasek, kamień mineralny oraz ossasepię. Chętnie rozłupują szyszki świerkowe, z których wyjadają nasiona i owady. Korowanie gałęzi, rozłupywanie szyszek, orzechów ma dodatkową zaletę - zajmuje papugom dużo czasu, wpływając pozytywnie na ich kondycję psychiczną.

Papugi afrykańskie, nawet te, które są trzymane cały rok w wolierach zewnętrznych (np. w Wielkiej Brytanii), przystępują do lęgów w zimie. Samice najczęściej znoszą jaja od października do stycznia. Pisklęta nie mają w wolierze zewnętrznej szans na przeżycie i należy je zabrać do sztucznego wykarmienia. Aby zwiększyć prawdopodobieństwo udanych naturalnych lęgów, korzystniej jest hodowlę prowadzić w wolierach wewnętrznych.

Jeśli są dobrze odżywiane i utrzymane, gniazdują afrykanki bez trudności. Wykorzystują każdą skrzynkę lęgową, która ma odpowiedni otwór wejściowy. Co ważniejsze, w wyborze partnera nie są tak wybredne jak amazonki, więc zestawienie pary z dwóch ptaków o znanej płci nie przedstawia problemu. Tylko na początku może dochodzić do drobnych nieporozumień.

Najlepszą metodą doboru pary lęgowej jest oczywiście wybór ptaków z większego stada. Ja sam po nieudanych pierwszych próbach doboru ptaków metodą łączenia prawdopodobnych samca i samicy, zdecydowałem się na zakup dziewięciu afrykanek, z których po dwóch miesiącach wyodrębniłem trzy pary. Wszystkie one sprawdziły się jako pary lęgowe.

Zniesienie afrykanek składa się z dwóch do czterech jaj. Wysiadywane są one przez samicę przynajmniej 22 dni od zniesienia ostatniego jaja. Pisklęta ważą po wykluciu z jaj około 6 g. W wieku trzech tygodni pokryte są gęstym, krótkim puchem, który jest biały. Młode pozostają w gnieździe 8 tygodni, po dalszych dwóch tygodniach są samodzielne. Po roku nie odróżniają się od rodziców, jednak dojrzałość płciową uzyskują dopiero w trzecim roku życia.

Afrykanki senegalskie są zwykle dobrymi rodzicami. Ponieważ gniazdują w zimie, zdarzają się trudności ze zniesieniem jaj przy obniżeniach temperatur. Niektóre ptaki mają także skłonność do wyrywania młodym piór w budkach lęgowych, co jest wynikiem ich nerwowego usposobienia. Jeśli młode są mocno obrywane, należy zabrać je do wykarmienia sztucznego. Innym problemem, związanym z lęgami zimowymi oraz w pomieszczeniach jest krzywica. Promienie słoneczne i witamina D są niezbędne, aby ptaki mogły przyswoić wapno. Jeśli im go zabraknie, staną się kalekami. W okresie karmienia młodych można do pokarmu dodawać witaminę D3, nie ma się jednak pewności, czy są podawane młodym w dostatecznych ilościach. Lepszą metodą jest podawanie witaminy D wprost do dzioba podczas kontroli budki lęgowej.

Każdy cierpliwy hodowca, który nabywając te ptaki zdaje sobie sprawę, że mogą one długi czas być nieufne w stosunku do człowieka stwierdzi, że afrykanki senegalskie są interesującymi i wdzięcznymi podopiecznymi.

Wg obecnie obowiązującej nomenklatury polskiej afrykanka senegalska nazywa się afrykanką ognistobrzuchą. W tekście pozostała jednak nazwa senegalska, jako nazwa tradycyjna, ogólnie znana w Polsce.

[artykuł pochodzi z Papuziego Portalu (2001)]