|
Choroba ta dawniej
była nazywana pomorem drobiu (nie mylić z rzekomym
pomorem drobiu), od 1981 roku zwana "wysoce zjadliwą
influenzą ptaków" (Highly Pathogenic Avian Influenza –
HPAI).
Etiologia
Wirus influenzy ptaków należy do
rodziny Orthomyxoviridae, jest to wirus o pojedynczej
nici RNA. Generalnie wirusy grypy dzieli się na trzy
typy: A, B i C. Wirusy grypy ptaków należą do A
(podobnie jak np. grypy ludzi). Wirusy te posiadają
antygeny powierzchniowe (HA i NA), na podstawie których
wyróżnia się różne podtypy wirusa. Aktualnie istnieje 16
podtypów HA (H1-16) oraz 9 podtypów NA (N1-9). Ogólnie
od ptaków izolowano wszystkie kombinacje antygenów HA i
NA.
Patogenność jest bardzo zróżnicowana. Generalnie
dzieli się wirusy na dwie grupy: bardzo zjadliwe,
wywołujące wysoce zjadliwą influenzę ptaków (HPAI) oraz
o niskiej zjadliwości, wywołujące łagodną postać
influenzy ptaków (LPAI). Do pierwszej grupy należą tylko
H5 i H7 (chociaż niektóre podtypy wywołują LPAI).
Badania wykazały, że wirusy HPAI nie występują u dzikich
ptaków naturalnie, tylko powstają w wyniku mutacji po
przedostaniu się z ptaków dzikich do drobiu.
Epizootiologia
Najczęstszym źródłem wirusów są wodne
ptaki wędrowne (kaczki, gęsi, mewy, rybitwy). W
warunkach hodowli wirusy influenzy izolowano od papug i
wróblowatych przebywających na kwarantannie. U drobiu
zakażenia opisano u: kur, kaczek, indyków, gęsi,
przepiórek, kuropatw, bażantów, strusi.
Wirusem mogą
zakazić się także ssaki, w tym człowiek.
Wirus wydalany
jest z wydalinami i wydzielinami z otworów nosowych,
spojówek, dzioba i kloaki. Przenosi się przez
bezpośredni kontakt oraz przez kontakt z zanieczyszczoną
wodą, paszą, pomiotem, sprzętami i środkami transportu.
Może też być przenoszony przez ludzi na ubraniu i
butach.
Nie ma dowodów na przenoszenie wirusa przez
jajo, chociaż izolowano wirusa z układu rozrodczego,
skorup i wnętrza jaj.
Patogeneza
Wirus dostaje się do
organizmu za pośrednictwem układu oddechowego i
pokarmowego, a także spojówki i błonę śluzową steku.
Okres inkubacji to ok 3 - 14 dni, ale może być dłuższy.
Urzędowo został przyjęty maksymalny czas inkubacji - 21
dni.
Objawy kliniczne
Objawy kliniczne zależą przede
wszystkim od podtypu wirusa, ale także od gatunku ptaka,
wieku, kondycji, sprawności układu odpornościowego itp.
Wysoce zjadliwa influenza ptaków (HPAI)
Często nie ma
objawów, śmiertelność dochodzi do 100%. Jeśli ptaki
przeżyją pierwszy dzień i pojawią się objawy, to są to
najczęściej zaburzenia nerwowe (drżenie głowy, skręty
szyi, zarzucanie głowy, problemy ze staniem, silna
depresja, brak apetytu. U niosek następuje zatrzymanie
produkcji jaj w ciągu 3-6 dni. Pojawiają się też objawy
ze strony układu oddechowego (trudności w oddychaniu,
obrzęki zatok podoczodołowych, prychanie). Może też
dojść do sinicy nieopierzonych części skóry, zwłaszcza
dzwonków i grzebienia. Może także pojawić się biegunka.
U gęsi, gołębi, bażantów, przepiórek i kuropatw rzadko
obserwuje się objawy kliniczne (nerwowe) i zwiększoną
śmiertelność.
Na nieopierzonych częściach ciała widać wybroczyny,
dzwonki i grzebień są zsiniałe.
Na głowie i w okolicach oczu widać obrzęki.
(zdjęcie:
Cornell University College of Veterinary Medicine,
Partners in Animal Health, and the United States
Department of Agriculture)
Lekki obrzęk dzwonków i grzebienia, zsinienie, wylewy
krwawe. Dodatkowo widać odwodnienie.
Liczne wybroczyny krwawe.
Mało zjadliwa influenza ptaków (LPAI)
Występuje depresja, zaburzenia nieśności, silne
łzawienie oraz przede wszystkim objawy ze strony układu
oddechowego. Ptaki są mniej aktywne, nie mają apetytu,
może wystąpić biegunka. U niektórych ptaków może pojawić
się bladość lub zsinienie nóg. Śmiertelność na ogół nie
przekracza 5%, chociaż u młodych ptaków, głównie ze
względu na wtórne zakażenia, może dochodzić nawet do
ponad 90%.
U strusi może pojawić się zielona biegunka lub
zielone zabarwienie moczu.
Głównymi wikłającymi patogenami są wirusy
(paramyksowirusy, przede wszystkim rzekomego pomoru
drobiu) oraz bakterie (E. coli i Pasteurella oraz
mykoplazmy). Poważniejsze objawy mogą także łączyć się z
innymi chorobami, które powodują spadek odporności (np.
IBD - choroba Gumboro).
Diagnostyka
Diagnoza wymaga
badań laboratoryjnych. Do izolacji wirusa pobiera się
przyżyciowo wymaz z tchawicy oraz wymaz z kloaki (z
kałem). Badania wykonuje krajowe laboratorium
referencyjne (PIWet-PIB w Puławach). Można wykonywać
różne specjalistyczne badania: izolacji wirusa (np. w
hodowlach komórkowych), badania serologiczne (np. ELISA)
oraz metody genetyczne (rtPCR). Ponieważ jest to choroba
podlegająca zgłaszaniu i zwalczana z urzędu są dokładnie
określone procedury badań.
Diagnostyka różnicowa
Przede
wszystkim trzeba uwzględnić rzekomy pomór drobiu
(choroba Newcastle) oraz inne zakażenia
paramyksowirusami i pneumowirusami, zakaźne zapalenie
krtani i tchawicy, zakaźne zapalenie oskrzeli. A także
choroby bakteryjne takie jak chlamydofiloza (dawniej
chlamydioza, papuzica), mykoplazmoza czy pastereloza.
Choroby te mogą jednak występować równolegle, jako
wtórne zakażenia.
Leczenie
Nie prowadzi się leczenia.
Wirus jest wrażliwy na wyższą temperaturę (60
°C przez 30 min), kwaśne pH i wysychanie. Inaktywują wirus:
rozpuszczalniki tłuszczowe, detergenty, aldehydy, środki
zawierające jod.
Postępowanie
HPAI podlega obowiązkowi
zgłaszania i zwalczania. Chore ptaki (wraz ze wszystkimi
ptakami w gospodarstwie) są likwidowane. Wokół ogniska
choroby wyznacza się strefę ochronną o promieniu co
najmniej 3 km oraz obszar zapowietrzony o promieniu co
najmniej 10 km. Wszystkie dokładne procedury
postępowania są opisane w rozporządzeniach.
Szczepienie
jest zabronione, z wyjątkiem szczepień interwencyjnych.
Bibliografia
|
