Rośliny trujące to takie, których zjedzenie (a czasem sam kontakt z nimi) ma wyraźnie negatywne skutki i może doprowadzić nawet do śmierci. Rośliny szkodliwe to takie, które mogą wywołać skutki negatywne dla zdrowia, ale nie zagrażają bezpośrednio życiu. W Polsce jest ok. 200 gatunków uznawanych za trujące i szkodliwe, z czego ok. 50 to rośliny trujące (dane dla ludzi i zwierząt, nie specjalne dla ptaków).

Wszystkie rośliny zawierają węglowodany, białka i tłuszcze, a poza tym różne inne związki, które są produktami tzw. wtórnej przemiany materii. Wiele związków znajdujących się w roślinach ma właściwości oddziaływania na organizmy żywe. To oddziaływanie może być lecznicze, a może być właśnie toksyczne. Bardzo często rośliny lecznicze są równocześnie roślinami trującymi lub szkodliwymi. Tutaj jednak ważna jest dawka i odpowiednie przygotowanie, np. wcześniejsze wysuszenie.

Mówiąc o toksyczności roślin trzeba mieć na uwadze przede wszystkim dwie rzeczy.  Po pierwsze substancje toksyczne mogą występować w całej roślinie w jednakowym stężeniu, ale mogą też kumulować się w jakiejś jej części. Po drugie zawartość procentowa substancji toksycznych w tym samym gatunku jest bardzo różna w zależności od stanu rozwoju rośliny, pory roku, gleby, wilgotności czy temperatury i innych czynników klimatycznych. Ważny może też być sposób zbioru oraz przechowywania roślin po zbiorze. Wszystkie te zależności są bardzo skomplikowane. Weźmy bowiem pod uwagę choćby to, że czynniki klimatyczne to nie tylko wspomniana wyżej wilgotność i temperatura, ale także długość dnia, nasłonecznienie, wiatry, a nawet występowanie mgieł. Wszystko to może powodować, że ten sam gatunek w jednym przypadku spowoduje silne zatrucie, w innym nie da żadnych objawów, a w jeszcze innym spowoduje szybką śmierć. Dlatego też trzeba przyjąć, że rośliny szkodliwe dla ludzi są to rośliny szkodliwe i nie eksperymentować z ich podawaniem papugom.

UWAGI: Umieszczenie rośliny na naszej liście nie oznacza, że cała roślina jest trująca, ani, że jest śmiertelnie trująca. Czasem trujące są nasiona, czasem liście, czasem korzeń, a czasem cała roślina.

Niektóre rośliny tracą substancje toksyczne w miarę dojrzewania, np. pomidor cały jest trujący, jedynie dojrzałe owoce nie zawierają substancji toksycznych, znane są natomiast zatrucia sałatkami z zielonych pomidorów, podobnie czarny bez.

Czasem na filmach można zobaczyć dzikie ptaki jedzące niektóre rośliny podane przez nas jako szkodliwe. Mogą być tego różne przyczyny. Po pierwsze nie wszystkie rośliny są tak samo szkodliwe dla wszystkich gatunków ptaków. Po drugie ptak na wolności może zjeść toksyczną roślinę i potem jakąś odtrutkę. Prawdopodobnie tak właśnie robią papugi w Amazonii - jedzą jakieś trujące rośliny, a potem glinkę jako odtrutkę. Ptaki trzymane w domu nie mają jednak możliwości zjeść żadnej odtrutki! Po trzecie gatunki przystosowane ewolucyjnie do danego pożywienia mogą mieć konkretne enzymy, które neutralizują dane toksyny. W przypadku papug wiele problemów sprawiają nasiona ponieważ papugi je rozgryzają i obierają z łusek. Z jednej strony może to właśnie powodować zatrucie, do którego nie dochodzi u ptaków, które połykają nasiona w całości, a potem je wydalają. Z drugiej jednak strony czasem właśnie w łusce jest największe stężenie toksyn, więc właśnie u papugi, która nie zjada łusek, nie dojdzie do zatrucia do którego doszłoby u ptaka, który zjadłby nasiono z łuską i nie wydalił go w całości, a strawił je.

W wielu przypadkach nie obserwuje się żadnych objawów po zjedzeniu przez papugę roślin, które uchodzą za szkodliwe. Dlaczego? Wydaje się, że można na to pytanie dać kilka odpowiedzi. Po pierwsze papugi często tylko bawią się listkami i oddziobują je, ale nie jedzą. Do ich organizmu dostaje się więc minimalna ilość toksyny, co przy szybkim przechodzeniu pożywienia przez układ pokarmowy może spowodować, że jeszcze mniejsza ilość dostanie się do krwioobiegu. Po drugie większość toksyn nie ma działania powodującego natychmiastową śmierć, a tylko powolne uszkadzanie narządów wewnętrznych. W takiej sytuacji problemy zaczynają się po dłuższym czasie i na ogół nie są już łączone z wcześniejszym zjedzeniem jakiejś rośliny. Po trzecie część objawów jest dla nas niezauważalna.

ROŚLINY DONICZKOWE

Rośliny doniczkowe są dla nas o tyle ważne, że często trzymamy je w domach w tych samych pokojach, w których latają papugi. Jest trochę roślin bezpiecznych (o nich w oddzielnym artykule już wkrótce), ale większość papug rośliny te zniszczy.

Podane w tabelce objawy pochodzą z różnych źródeł dlatego czasem są bardziej, a czasem mniej szczegółowe.

roślina	objawy
amarylis, hippeeastrum (zwartnica)	podrażnienie błon śluzowych, drgawki/konwulsje, biegunka
anturium	podrażnienie błon śluzowych, biegunka
azalia	podrażnienie błon śluzowych, drgawki/konwulsje, biegunka, wymioty, zawroty głowy (ptak się zatacza)
bluszcz	podrażnienie błon śluzowych, apatia, drgawki
diffenbachia	podrażnienie błon śluzowych, problemy z oddychaniem i krążeniem
dracena	podrażnienie błon śluzowych
drzewko szczęścia (grubosz)	podrażnienie błon śluzowych, krwawienia z układu pokarmowego, wymioty, biegunka
fikus benjamina	podrażnienie błon śluzowych
filodendron	podrażnienie błon śluzowych
fiołek afrykański (saintpaula)	zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego
fiołek alpejski (cyklamen)	podrażnienie błon śluzowych, biegunka, wymioty, hemoliza
gwiazda betlejemska (wilczomlecz piękny, poinsettia)	zaburzenia układu krwionośnego i serca, zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego
hoja	wymioty
hortensja	zaburzenia układu krwionośnego, zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego
jukka	podrażnienie błon śluzowych, zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego, hemoliza
kaktusy	pokłucie cierniami kaktusów powoduje trudno gojące się rany; wiele kaktusów (głownie rożne opuncje) ma glochidy czyli malutkie ciernie wyposażone w mikroskopijny haczyk, który powoduje, że taki cierń, który na dodatek odłamuje się, jest bardzo trudno wyjąć, a niewyjęty doprowadza do stanu zapalnego skóry
kalanchoe (różne gatunki z tego rodzaju)	osowiałość, bezład ruchowy, drżenie mięśni, paraliż, śmierć
kalia	podrażnienie błon śluzowych, biegunka, wymioty
kroton	podrażnienie błon śluzowych, krwawienia
lilie	podrażnienie błon śluzowych
monstera	podrażnienie błon śluzowych
narcyz, żonkil	podrażnienie błon śluzowych, biegunka, wymioty
oleander	podrażnienie błon śluzowych, zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego, drgawki/konwulsje, zaburzenia układu krążenia
pierwiosnek (primula)	podrażnienie i zapalenie błon śluzowych układu pokarmowo - jelitowego
sagowce
szeflera	podrażnienie błon śluzowych, objawy ze strony układu pokarmowego, uszkodzenie nerek

Powyższe zestawienie dokonałam na podstawie posiadanej przeze mnie literatury medycznej i toksykologicznej, są to więc rośliny i objawy zatrucia nimi konkretnie u papug i innych ptaków ozdobnych.

Często objawem zatrucia jest podrażnienie błon śluzowych, ale pamiętajmy, że chodzi tu nie tylko o błony śluzowe jamy dziobowej, ale także układu pokarmowego. Poza tym podrażnienie błon śluzowych często wiąże się z dotkliwym bólem. Nie jest to więc coś co można lekceważyć.

inne rośliny doniczkowe

Rośliny doniczkowe, o których nie ma bezpośrednich informacji o ich szkodliwości dla papug, ale ogólnie wiadomo, że są szkodliwe lub trujące dla ludzi i zwierząt.

• alokazja - wszystkie rośliny z tej rodziny
• obrazkowate (Araceae) - wszystkie rośliny z tej rodziny (część została już wymieniona)
  • aglaonema
  • kaladium
  • rafidofora
  • scidnapsus
  • skrzydłokwiat
  • zroślicha
• asparagus - popularny asparagus dodawany do ciętych kwiatów
• hemigraf
• hiacynt
• impatiens (niecierpek)
• jaśmin
• kliwia
• krokus
• orchidee (storczyki)
• papirus
• solanum
• wilczomlecze
  • wilczomlecz lśniący (korona cierniowa)
  • pseudokaktus

Rośliny doniczkowe zawierające nierozpuszczalne kryształy szczawianu wapnia

Wiemy już o tym, że niektóre rośliny (warzywa, owoce) zawierają kwas szczawiowy, który łącząc się z wapniem powoduje, że wapń staje się nieprzyswajalny. Więcej na ten temat w oddzielnym artykule. Jednak w roślinach może także znajdować się szczawian wapnia w postaci nierozpuszczalnych kryształków. W niektórych roślinach znajdują się idioblasty - szczególne komórki, które mają różne funkcje, ale dla nas ważne jest, że mogą w nich znajdować się kryształki szczawianu wapnia. Kryształki są ostre i mają kształt igieł. Kryształki są wypełnione żelatynowatą substancją, która zawiera czysty kwas szczawiowy. W czasie trawienia idioblasty zostają uszkodzone i kryształki wydostają się. Wiele z tych roślin zawiera dodatkowo enzymy proteolityczne, które stymulują uwalnianie kininy i histaminy. Konsekwencją jest dodatkowy gwałtowny odczyn zapalny, który pogarsza mechaniczne uszkodzenie błon śluzowych. U ssaków do uszkodzeń błon śluzowych dochodzi w jamie ustnej i przełyku, podrażniony zostaje także język. Przypuszczam, że u ptaków będą to podrażnienia błony śluzowej wola, ale także w pewnym stopniu przełyku. Następnie może dojść do podrażniania błony śluzowej żołądka. W przypadku zjedzenia roślin zawierających te kryształy należy podać dużą ilość wody do picia. Poza tym można podawać środki osłaniające na żołądek. Nie ma w tym przypadku sensu podawanie węgla.

• aglaonema (Aglaonema modestrum)
• alokazja (Alocasia i Colocasia spp.)
• anturium (Anthurium spp.)
• begonia (Begonia rex)
• diffenbachia (Dieffenbachia spp.)
• filodendron (Philodendron spp.)
• kaladium (Caladium spp.)
• kantedeskia, kalia (Zantedeschia aethiopica)
• monstera (Monstera spp.)
• scindapsus (Epipremnum (Scindapsus) spp.)
• skrzydłokwiat (Spathiphyllum spp.)
• szeflera (Schefflera)
• zamiokulkas (Zamioculcas)
• zroslicha (Syngonium podophyllum)

Jak widać w części są to rośliny, które zostały wymienione już wcześniej, ale specjalnie wymieniam je tutaj po raz kolejny.

DZIKIE I OGRODOWE ROŚLINY

dzikie i ogrodowe rośliny o znanym toksycznym działaniu na papugi

Podobnie jak w przypadku roślin doniczkowych i tego zestawu dokonałam na podstawie posiadanej przeze mnie literatury medycznej i toksykologicznej. Są to więc rośliny o stwierdzonym toksycznym lub szkodliwym działaniu na przynajmniej jeden gatunek papug, często są to papużki faliste.

roślina	objawy
awokado (owoc i roślina)	objawy ze strony układu sercowo - naczyniowego, drgawki/konwulsje, zawroty głowy (ptak się zatacza), skubanie piór
cis pospolity (Taxus baccata)	objawy ze strony układu sercowo - naczyniowego, podrażnienie błon śluzowych, drgawki/konwulsje, biegunka, wymioty
bez czarny (całkowicie dojrzałe owoce są potencjalnie bezpieczne - więcej na ten temat)	wymioty, biegunka, zaburzenia neurologiczne
bukszpan	drgawki/konwulsje, zaburzenia neurologiczne
dzikie wino (winobluszcz pięciolistny)	zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego
glicynia (wisteria)	wymioty, biegunka
klematis (powojnik)	zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego, zaburzenia pracy nerek
konopie siewne	objawy neurologiczne, biegunka, znużenie/apatia
konwalia
lantana	uszkodzenie nerek i wątroby, fotosensytyzacja udokumentowana u strusi i przeżuwaczy
laurowiśnia	podrażnienie błon śluzowych, zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego
ligustr - (niemiecka literatura papuzia wymienia owoce ligustru jako jadalne dla papug)	wymioty, biegunka
lilie Lilia złotogłów	podrażnienie błon śluzowych
łubin	duszności, uszkodzenie wątroby
naparstnica	wymioty, problemy z sercem
ostróżka	wymioty, drgawki/konwulsje
psianka	zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego
robinia pseudoakacja (zwana w Polsce akacją) - więcej na ten temat	objawy ze strony układu sercowo - naczyniowego i pokarmowego
różanecznik (rododendron)	zaburzenia układu krwionośnego i serca, drgawki/konwulsje, zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego
tytoń	zaburzenia układu krwionośnego i serca, drgawki/konwulsje, zaburzenia układu pokarmowo-jelitowego, świąd skóry, paraliż, duszności
wiciokrzew (lonicera periclymenum)	biegunki, objawy neurologiczne
złotokap zwyczajny	objawy neurologiczne

W powyższym wykazie pominęłam rośliny, które mogą zarówno rosnąć w ogrodzie jak i być roślinami doniczkowymi. Rośliny te zostały wymienione w spisie roślin doniczkowych.

rośliny szkodliwe i trujące dla drobiu

Opisywane w posiadanej przeze mnie literaturze rośliny szkodliwe i trujące dla drobiu. Nie wszystkie rośliny są tak samo trujące dla wszystkich gatunków drobiu. Są to rośliny, z którymi drób może mieć kontakt na "podwórku" albo poprzez zanieczyszczone karmy (dawniej często takim zanieczyszczeniem był kąkol) tak więc jest to dość szczególny wybór.

Aminek większy (Ammi majus)	fotowrażliwość (wrażliwość na światło słoneczne), szkodliwe działanie na nerki i wątrobę.
Blekot pospolity (Aethusa cynapium)	trudności w poruszaniu się, bradykardia, arytmia.
Bluszcz pospolity (Hedera helix)	zawiera szkodliwe saponiny, raport o śmierci drobiu w wyniku zjedzenia nasion.
Czworolist pospolity (Paris quadrifolia)	zjedzenie jagód powoduje u drobiu wymioty i problemy z układem pokarmowym.
Datura, bieluń (Datura sp)	zwłaszcza nasiona - porażenie układu nerwowego
Gorczyca polna (Synapis arvensis)	zatrucia następują po zjedzeniu kruszonych ziaren.
Groszek (Lathyrus) Groszek wiosenny	głównie nasiona, toksyny działają na układ nerwowy, powodują też zmniejszenie płodności. Chodzi o rośliny ozdobne i dzikożyjące, m.in. groszek pachnący i zwyczajny, a nie o warzywo groch czy młodziutki zielony groszek.
Gryka (Fagopyrum)	niedojrzałe nasiona mogą powodować zatrucia i podrażnienia skóry. Papugom można podawać grykę, ale nieprażoną czyli nie kasze gryczaną.
Kąkol (Agrostemma githago)	przede wszystkim nasiona; śmiertelna dawka to 2,5 grama na kilogram masy ciała.
Konwalia majowa (Convalaria majalis)	arytmia, biegunka, zaburzenia nerwowe, pobudzenie. Śmierć po kilku godzinach. Toksyny z konwalii przedostają sie do wody, w której stały kwiatki i woda jest także trujące.
Kurzyślad polny (Anagallis arvensis)	w literaturze znajdują się raporty o toksyczności rośliny dla drobiu i nasion ogólnie dla ptaków.
Łubin (Lupinus spp.)	działa na układ nerwowy.
Psianka czarna (Solanum nigrum)	silne rozszerzenie źrenic, nieskoordynowane ruchy, porażenia.
Przestęp (Bryonia)	drgawki, skurcze, zaburzenia ruchu, duszność, biegunki.
Rącznik pospolity (Ricinus communis)	najbardziej trujące są pokruszone nasiona. Objawy pojawiają się bardzo szybko. Jest to ogólny zły stan, opadające skrzydła, nastroszone pióra. Po jakimś czasie pojawia się biegunka i zaczynają wypadać pióra. Większość ptaków umiera. W opisywanych w literaturze przypadkach ptaki nawet po trzech miesiącach od zatrucia nie odzyskały w pełni zdrowia.
Robinia pseudoakacja (Robinia pseudoacacia)	może wywołać śmiertelne zatrucia.
Starzec Jakubek (Senecio jacobaea)	podawanie tej rośliny prowadzi do degeneracyjnych zmian wątroby u drobiu.
Szalej jadowity (Cicuta virosa)	drgawki, duszność spowodowana porażeniem układu oddechowego. Objawy już po kilkunastu minutach od zjedzenia.
Szczwół plamisty (Conium maculatum)	trudności w poruszaniu się, bradykardia, arytmia. Zwykle w ciągu godziny do trzech od pojawienia się objawów następuje śmierć. U ludzi zatrucie może spowodować samo wąchanie świeżej rośliny.
Szkarłatka amerykańska (Phytolacca americana)	jagody są toksyczne dla indyków, ale wydają się bezpieczne dla kur, podobnie jak dla dzikich ptaków, które się nimi żywią.
Wyka siewna (Vica sativa) i wyka kosmata (Vicia villosa)	utrata wagi, brak koordynacji ruchów, duszności, konwulsje. Eksperymentalne podanie większej ilości nasion wyki w karmie spowodowało dużą śmiertelność kurczaków (20-40%; wyższa śmiertelność była przy wyce siewnej).
Surowe ziemniaki, kiełki i cała roślina	drżenie mięsni, drgawki, duszności. Szybka śmierć.
Życica trwała (Lolium temulentum)	zataczanie się, rozszerzenie źrenic, drgawki, porażenia, duszności.
Żyto (Secale cereale)	zawiera substancje mogące doprowadzić u piskląt do krzywicy i opóźnionego wzrostu. Kurczaki karmione żytem mają lepkie czarne odchody. Szkodliwość żyta dla ptaków nie jest do końca jasna, dlatego lepiej go unikać, także u dorosłych ptaków.
kłosówka wełnista (Holcus lanatus)
naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea)
pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna)
lulek czarny (Hyoscyamus niger)
cis pospolity (Taxus baccata)
starzec zwyczajny (Senecio vulgaris)

Z naszego, właścicieli papug, punktu widzenia najważniejsze w tym wykazie są trzy rośliny: życica i kłosówka oraz konwalia. Życica i kłosówka to trawy, które spotykamy  zbierając jadalne trawy. Konwalie często w maju trzymamy w domach jako cięte kwiaty we flakonach.

Trujące substancje w roślinach to głównie oleje, olejki eteryczne, glikozydy, saponiny, alkaloidy i toksalbuminy. Poniżej wymienię najbardziej toksyczne rośliny, trzeba jednak pamiętać, że są to rośliny najbardziej toksyczne dla ludzi, czyli nie tylko o najwyższej zawartości toksyn, ale takie, z którymi człowiek ma najpowszechniejszy kontakt czyli rośliny uprawne, lecznicze, rośliny o ładnych kwiatach i owocach, które mogą stanowić pokusę dla dzieci. Poza tym w książkach z toksykologii wymienia się rośliny, którymi zatrucia opisywane są w literaturze medycznej, a tego typu opisy dotyczą ludzi albo zwierząt gospodarskich czyli bydła, koni, owiec itp.

Wymienienie wszystkich szkodliwych, a nawet tylko toksycznych roślin nie jest możliwe. Jak już pisałam, jest ich przynajmniej ok. 50 (tylko toksycznych). Poza tym wydaje mi się, że zrobienie listy takich roślin byłoby może efektowne, ale mało przydatne. Dlatego wymienię tylko te najbardziej trujące. Pamiętajmy żeby zbierać dla papug do jedzenia TYLKO rośliny o których wiemy, że są bezpieczne i jadalne. Wykazy takich roślin, a nawet całe artykuły o niektórych z nich, są na stronach Papuziego Centrum Informacyjnego.

oleje

Oleje są to jedne z podstawowych substancji pochodzenia roślinnego.

Do najbardziej toksycznych należy olej krotonowy. W Polsce nie występuje w dziko rosnących roślinach. Występuje w roślinach doniczkowych z rodziny wilczomleczowatych (np. gwiazda betlejemska).

Oleje powszechnie dostępne z roślin rosnących w Polsce nie mają działania toksycznego.

olejki eteryczne

Olejki eteryczne są to silnie pachnące substancje lotne. W olejkach eterycznych zawarte są różne składniki chemiczne i to od nich zależy działanie olejku na organizm. Olejki dość łatwo wchłaniają się przez ludzką skórę (myślę, że ze względu na budowę skóry u ptaków jeszcze łatwiej); dostają się do organizmu także drogą pokarmową i oddechową. Olejki są wydalane przez płuca i nerki, a tylko w niewielkiej części z kałem - dane dla ludzi.

Większość olejków eterycznych wykorzystywana jest w lecznictwie, a także w przemyśle spożywczym i kosmetycznym. Wiele roślin zawierających olejki jest przyprawami, które uprawiamy w doniczkach lub kupujemy takie w sklepach. Z tego powodu mogą one być w naszych domach i stanowić zagrożenie dla papug.

Szczególnie szkodliwe są zawarte w olejkach eterycznych: tujon, eugenol, limonen i felandern ponieważ uszkadzają wątrobę, nerki i śledzionę.

Rośliny zawierające najbardziej toksyczne olejki eteryczne:

• jałowiec sawinia - olejek sawionowy - dawkę trującą stanowi ok. 10 gramów rośliny (dane dla człowieka);
• jałowiec zwyczajny - olejek jałowcowy - jest mniej groźny niż olejek sawioniowy - groźne są niedojrzałe szyszkojagody, a ich cykl dojrzewania jest taki, że na jednym krzewie równocześnie są dojrzałe i niedojrzałe szyszkojagody;
• tuja - żywotnik zachodni - olejek tujowy - głównym składnikiem olejku jest tujon;
• sosna zwyczajna - olejek sosnowy - jest to dość łagodny olejek, może jednak wywołać stany zapalne skóry, także na tle uczuleniowym;
• ruta zwyczajna - zawierający wiele różnych związków olejek z ziela ruty - olejek ten działa silnie drażniąco na skórę i błony śluzowe; oprócz olejku ruta zawiera inne związki uczulające skórę na promienie słoneczne i powodujące rany i owrzodzenia;
• bagno zwyczajne - olejek z ziela bagna - olejek działa drażniąco na skórę i błony śluzowe, zjedzony powoduje wymioty, a następnie poraża ośrodkowy układ nerwowy - w domach możemy się spotkać z bagnem jako rośliną stosowaną do odstraszania moli;
• mięta polna - olejek mięty polnej - podrażnia błony śluzowe zarówno przewodu pokarmowego jak i dróg moczowych i narządów płciowych; może wywołać stany zapalne tych narządów, poraża także układ oddechowy co zazwyczaj kończy się śmiercią;
• mięta pieprzowa;
• szałwia lekarska - olejek szałwiowy - ok. połowy olejku stanowi tujon - działa on na ośrodkowy układ nerwowy,
• wrotycz pospolity - olejek wrotyczowy - największa zawartość olejku jest w kwiatostanach, głównym składnikiem jest tujon.

glikozydy

Glikozydy są to wytwarzane prze rośliny substancje, które zawierają w cząsteczce chemicznej cukry powiązane z innymi związkami organicznymi biosyntetyzowanymi w tkankach. Wiązanie się niecukrowej części z cukrami uważa się za proces detoksykacji substancji szkodliwych dla tkanek roślin, co pozwala na neutralizowanie szkodliwych produktów przemiany materii. Nie wszystkie glikozydy są toksyczne.

• naparstnica purpurowa - kilkadziesiąt różnych związków glikozydowych znajduje się w całej naziemnej części rośliny - działają one toksycznie głównie na serce, mogą spowodować utratę wzroku, a obecność saponin powoduje szybsze wchłanianie się glikozydów z przewodu pokarmowego; jest to znana roślina lecznicza, ale bardzo niebezpieczna, w lecznictwie została w zasadzie wyeliminowana przez naparstnicę wełnistą, która też jest toksyczna ale z pewnych względów bezpieczniejsza;
• kruszyna pospolita - najwięcej glikozydów znajduje się w owocach i korze - zatrucia powodują świeża kora i niedojrzałe owoce - działają drażniąco na błony śluzowe przewodu pokarmowego;
• dziki bez hebd;
• ligustr (tutaj trzeba zaznaczyć, że niemiecka literatura papuzia wymienia owoce ligustra jako jadalne dla papug);
• śnieguliczka biała - popularny krzew z białymi strzelającymi kulkami.

W nasionach wielu drzew owocowych (czyli w pestkach owoców) znajduje się glikozyd cyjanhydrynowy - amygdalina. W organizmie rozkłada się ona wydzielając cyjanowodór, który powoduje zatrucia. Więcej o pestkach i mechanizm działania glikozydów cyjanogennych.

Glukozylany są połączeniami glukozydowymi, a ich cząsteczki zawierają siarkę i azot. Podczas hydrolizy wydzielają się wolne, lotne związki izosiarkocyjanianowe. Występują one w wielu roślinach z rodziny Krzyżowych. Działają one głownie miejscowo na skórę i błony śluzowe. Dłuższy kontakt może prowadzić nawet do uszkodzeń tkanek, powstawania pęcherzy i martwicy.

Glukozylany zawierają: gorczyca biała, gorczyca czarna, chrzan, rzeżucha siewna.

alkaloidy

Aktualnie znane jest kilka tysięcy alkaloidów wyizolowanych z roślin, mają one duże znaczenie w lecznictwie. Wiele z nich ma bardzo silne działanie na organizm, dlatego są stosowane w lecznictwie, ale także dlatego są często śmiertelnymi truciznami.

Najgroźniejsze alkaloidy zawierają:

• tytoń - główny alkaloid to nikotyna - alkaloidy zawarte są w całej roślinie z wyjątkiem nasion, najwięcej w liściach;
• stroiczka rozdęta - głownie lobelina;
• żarnowiec miotlasty - najwięcej alkaloidów zawierają nasiona - alkaloidy porażają ośrodek oddechowy;
• złotokap pospolity - najwięcej alkaloidów zawierają nasiona;
• pokrzyk wilcza jagoda - alkaloidy tropanowe znajdują się w całej roślinie - jest to jedna z bardziej trujących roślin rosnących na terenie Polski, u dzieci dawką śmiertelną są 4 owoce;
• bieluń - zawiera podobne alkaloidy jak pokrzyk wilcza jagoda;
• lulek czarny - także zawiera podobne alkaloidy;
• mak lekarski i mak polny - kilkadziesiąt różnych alkaloidów występuje w soku całej rośliny poza nasionami;
• glistnik jaskółcze ziele - różne alkaloidy znajdują się w pomarańczowym soku znajdującym się w całej roślinie;
• psianka słodkogórz - pnącze spotykane często na płotach - toksyczna jest cała roślina, najmniej alkaloidów jest w całkowicie dojrzałych owocach;
• ciemiężyca (Veratri) - alkaloidy znajdujące się w roślinach z tego rodzaju porażają układ oddechowy i krążenia, są jednymi z najsilniejszych trucizn roślinnych;
• zimowit jesienny - alkaloidy znajdują się w całej roślinie, najsilniej trujące są nasiona;
• tojad mocny - kilka różnych alkaloidów zawiera cała roślina.

Sporysz - buławinka czerwona. Jest to grzyb pasożytujący na trawach, głownie zbożu. Dlatego zbierając kłosy zboża dla papug trzeba bardzo uważać żeby nie było na nich sporyszu. Sporysz występuje bardzo często na życie, ale żyta w ogóle lepiej nie podawać papugom.

toksalbuminy

Toksalbuminy inaczej zwane fitotoksynami są to białka roślinne - zjedzone powodują silne zatrucia, których objawy to podrażnienie przewodu pokarmowego, wymioty, uszkodzenia wątroby i nerek. Toksalbuminy nie są powszechne, stwierdzono je w robinii pseudoakacji (drzewie zwanym u nas akacją - patrz artykuł), fasoli (toksalbumina rozkłada się w czasie gotowania, tak więc ugotowana fasola nie jest szkodliwa) oraz w rączniku pospolitym (Ricinus communis). W rączniku najbardziej toksyczne są nasiona, dla dziecka zjedzenie nawet kilku nasion może być dawką śmiertelną, a zjedzenie już 1-2 nasion daje objawy zatrucia. Zwłaszcza niebezpieczne są rozdrobnione nasiona.

toksyny wywołujące alergie i toksyczne zapalenia skóry

Nie wiem na ile rośliny te mogą być niebezpieczne dla ptaków, u których raczej nie mają kontaktu ze skóra.

• jaskier
• sasanka
• zawilec
• piwonia
• pełnik
• powojnik
• arcydzięgiel litwor
• pasternak pospolity
• dzięgiel leśny
• gatunki z rodzaju barszcz.

szkodliwe rośliny, z którymi mamy do czynienia przy okazji różnych świąt

W okresach różnych świąt mamy do czynienia z różnymi roślinami, którymi przyozdabiamy dom, świąteczny stół czy z których robimy stroiki.

W czasie Bożego Narodzenia są to:

• gwiazda betlejemska
• jemioła
• ostrokrzew

W czasie Wielkanocy:

• bukszpan
• pierwiosnek
• wszystkie wiosenne kwiaty

DRZEWA

Drzewa, które najlepiej omijać przy zbieraniu gałęzi na żerdzie i do zabawy dla papug. Nie wszystkie są trujące, ale wszystkie są przynajmniej potencjalnie szkodliwe.

• robinia pseudoakacja;
• dąb - na pewno toksyczne są liście i żołędzie - zawiera kwas garbnikowy i kwas galusowy, które przede wszystkim prowadzą do uszkodzenia komórek  wątroby; poza tym możliwe są także objawy ze strony nerek, układu pokarmowego i płuc;
• kasztanowiec;
• orzech;
• wszystkie drzewa owocowe, których owoce mają jedną pestkę (np. wiśnia, śliwa);
• jarzębina;
• czarny bez (dziki bez);
• trzmielina;
• kalina;
• kruszyna;
• wszystkie inne krzewy - nie wszystkie są trujące, ale większość jest.

UWAGA: w niektórych miejscach, np. na Allegro, można kupić nasiona wielu bardzo egzotycznych roślin. W żadnym ze spisów nie umieszczałam tego typu roślin, bo kontakt z nimi jest minimalny. Z tego względu wszystkie takie nasiona, jak i wyrosłe z nich rośliny, należy traktować jako trujące.

Niektóre rośliny powtarzają się, tzn. są wymieniane w dwóch lub więcej miejscach, jest to celowe.

Przy opracowywaniu tego artykułu nie korzystałam z żadnych popularnych książek o papugach i zamieszczanych tam spisów roślin. Korzystałam tylko z literatury toksykologicznej i medycznej.

Źródła: "Toksykologia wspólczesna" W. Seńczyk; "Poisonus Plants in Britan and their effects on Animal and Man" M. R. Cooper, A. W. Johnson; "Toksykologia weterynaryjna" M. Bohosiewicz; "Veterinary toxicology: basic and clinical principles"   Ramesh Chandra Gupta; "Zatrucia roślinami wyższymi i grzybami" M. Henneberg, E. Skrzydlewska; Harrison G., Lightfoot T. "Clinical Avian Medicine"; Pees M. "Leitensymptome bei Papageien und Sittiche"; Wedel A. "Ziervogel. Erkrankungen, Haltung, Futterung"; D. Duhr "Notfallhilfe fur Papageien und Sittiche"; Z. Wachnik "Choroby drobiu"; J. Roder "Veterinary Toxicology"; K. Plumlee "Clinical Veterinary Toxicology"; T. Lightfoot, J. Yeager "Pet Bird Toxicity and Related Environmental Concerns" (w: Vet Clin Exot Anim 11)

Ponieważ nie jest to temat zamknięty, nowa literatura przynosi nowe dane, dlatego postanowiłam numerować wersje tego tekstu. Jest to zupełnie nowa wersja tego co było na moich stronach przez kilka lat. Każda zmiana, np. dodanie kolejnych roślin, będzie miała kolejne numery (po kropce).

Wersja 2.0 pochodzi z przełomu 2010 i 2011 roku.
Wersja 2.1 pochodzi z 9 kwietnia 2011.